Ο ύπνος, ή καλύτερα η στέρηση ύπνου, αποτελεί αντικείμενο πολλών συζητήσεων μεταξύ γονιών, αλλά και μεταξύ γονιών και γιατρών. Οι νέοι γονείς, λίγες εβδομάδες μετά τη γέννηση, ανακαλύπτουν την αξία του ύπνου και αισθάνονται πόσο η έλλειψή του στο παιδί επηρεάζει τη δική τους καθημερινότητα.
Δυστυχώς, ο αγώνας για τον ύπνο δεν τελειώνει κάνοντας υπομονή μέχρι να μεγαλώσει λίγο το παιδί, και να πάει από την κούνια στο κρεβάτι του. Το πρόβλημα συνεχίζεται αλλάζοντας χαρακτηριστικά, και αντί για κλάματα αρχίζουν οι δικαιολογίες και τα πείσματα, αντί το παιδί να θέλει φαγητό στις 3 τα ξημερώματα αρχίζει να έχει εφιάλτες και να ζητάει νερό.
Όμως, πόσος ύπνος είναι αρκετός; …και πως μπορούμε να βάλουμε τα πράγματα σε τάξη;
Πόσος ύπνος είναι αρκετός;
Όλα εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού. Οι αριθμοί που εκφράζουν ώρες ύπνου αναφέρονται στο μέσο όρο και κατά συνέπεια υπάρχουν παιδιά που βρίσκονται έξω από τα πλαίσια αυτά και για τα παιδιά αυτά θα συζητήσουμε. Πρόβλημα δημιουργείται όταν τα παιδιά δεν κοιμούνται σταθερά συγκεκριμένες ώρες του 24ώρου ή δεν συμπληρώνουν τις απαιτούμενες ώρες ή συνήθως και τα δύο.
Η έλλειψη του ύπνου στα παιδιά δεν έχει μια σταθερή επίδραση στη συμπεριφορά τους. Κατά κανόνα, όταν τα παιδιά δεν έχουν κοιμηθεί καλά ποιοτικά αλλά και ποσοτικά, έχουν δηλαδή αυτό που λέμε «κακό ύπνο», βρίσκονται σε συνεχή υπερδιέγερση, έχουν τα μεγαλύτερα παραλογές απαιτήσεις ή παράξενη συμπεριφορά ή συμπεριφορά που διαφέρει από τη συνηθισμένη και δεν δείχνουν διάθεση να συμμορφωθούν ούτε στα αυτονόητα. Τα μικρότερα εκφράζουν αυτή την έλλειψη με συνεχή γκρίνια, κλάμα και παράλογες απαιτήσεις. Κυρίως αρνούνται να κάνουν αυτά που εμείς επιθυμούμε περισσότερο, όπως να φάνε, να πλυθούν, να φορέσουν ένα ρούχο κ.τ.λ.
Νεογνική και 1η βρεφική ηλικία (γέννηση έως 6 μηνών)
Για τα νεογέννητα δεν υπάρχουν κανόνες μια και ο βιολογικός τους ρυθμός δεν είναι ακόμη προσαρμοσμένος στο 24ωρο. Γενικά κοιμούνται ή νυστάζουν για 16 με 20 ώρες το 24ωρο, περίπου ίσα κατανεμημένες ανάμεσα σε μέρα και νύχτα. Ας συγκρατήσουμε όμως ότι μέρα και νύχτα για τα νεογνά είναι το ίδιο και όποιος αντέχει.
Τα νεογνά πρέπει να ξυπνούν κάθε 3-4 ώρες μέχρι να δούμε ότι το βάρος τους αυξάνεται ικανοποιητικά δηλαδή για τουλάχιστον 2 εβδομάδες. Μετά από αυτή τη χρονική περίοδο και αφορά τα τελειόμηνα, μπορούν να κοιμούνται λίγο περισσότερο, όμως δεν παύουν να ξυπνούν συχνά γιατί ξυπνούν για να φάνε.
Μετά τις δύο πρώτες εβδομάδες, τα μωρά μπορούν να κοιμούνται για 4-5ώρες και αυτό εξαρτάται από το πόσο συχνά πεινάνε. Εάν κοιμηθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τη νύχτα, πιθανόν να χρειάζεται να σιτίζονται συχνότερα την ημέρα.
Κάποια στιγμή και ενώ οι γονείς θεωρούν ότι ο νυκτερινός ύπνος είναι ένα χαμένο παιχνίδι, ξαφνικά το μωρό αρχίζει να προτιμά για ύπνο τις βραδινές ώρες, εισάγοντας ρυθμούς και τρόπο ζωής ενηλίκων.
Σε ηλικία 3 μηνών ένα μωρό κοιμάται περίπου 13 ώρες το 24ωρο μοιρασμένο περίπου σε 4-5 ώρες στη διάρκεια της ημέρας και 8-9 ώρες το βράδυ με 1-2 διακοπές. Περίπου το 90% των βρεφών μπορεί ναι κοιμάται 5-6 συνεχόμενες ώρες τη νύχτα.
Να σημειώσουμε όμως ότι τα μωρά δεν είναι πάντα ξύπνια όταν κάνουν ήχους που φαίνεται ότι έχουν ξυπνήσει! Μπορούν να κλαίνε ή να κάνουν ένα σωρό άλλους ήχους κατά τη διάρκεια του ελαφρού τους ύπνου. Ακόμη και αν ξυπνήσουν μέσα στη νύχτα, μπορεί να παραμείνουν ξύπνια μόνο για λίγα λεπτά και να ξανακοιμηθούν μόνα τους πάλι.
Εάν ένα μωρό κάτω των 6 μηνών συνεχίζει να κλαίει πρέπει να ανταποκριθούμε άμεσα στο κάλεσμα του. Πιθανόν να νοιώθει από κάτι άβολα, να πεινάει, να είναι βρεγμένο, να κρυώνει ή ακόμη να είναι άρρωστο. Όμως οι κινήσεις μας της νύχτα θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο ήρεμες και ήσυχες. Μην προκαλείτε περιττές διεγέρσεις, όπως ομιλίες, παιχνίδια, ή άνοιγμα φώτων. Ενθαρρύνετε την ιδέα ότι η νύχτα είναι για ύπνο. Πρέπει να του το διδάξετε αυτό γιατί για το παιδί προτεραιότητα του έχουν οι ανάγκες του και όχι το τι ώρα είναι.
Ιδανικά το μωρό πρέπει να τοποθετείται στην κούνια του πριν το πάρει ό ύπνος. Και ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να αποκτήσει καλές συνήθειες ύπνου (όμως μην αργείτε και μην το βγάζετε από τα ωράρια και τις συνήθειες με μεγάλη ευκολία). Η ρουτίνα πρέπει να αποτελείται από εφησυχαστικές, σταθερές και επαναλαμβανόμενες ενέργειες. Το παιδί θα συνδέσει αυτή τη ρουτίνα με τον ύπνο και θα κοιμάται εύκολα και γρήγορα.
Προσοχή! Μην το κοιμίζετε στην αγκαλιά σας κουνώντας το. Κοιμάται με ναυτία και εκτός τούτου σε λίγους μήνες θα είναι 8 κιλά.
Ο στόχος είναι τα παιδιά να τα παίρνει ο ύπνος ανεξάρτητα από την παρουσία σας και να μπορούν να νανουρίζουν τον εαυτό τους, εάν ξυπνήσουν κάποια στιγμή στη μέση της νύχτας.
2η Βρεφική ηλικία (6-12 μηνών)
Σε αυτή την ηλικία ένα μωρό μπορεί να κοιμάται 9-11 ώρες για βράδυ και περίπου 3 ώρες στη διάρκεια της ημέρας. Επίσης είναι μια ηλικία όπου οι γονείς μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που ανταποκρίνονται στο κάλεσμα-κλάμα του μωρού τη νύχτα, δίνοντας στα μωρά λίγο παραπάνω χρόνο για να ηρεμούν μόνα τους και να ξανακοιμούνται. Εάν δεν γίνεται αυτό, ηρεμήστε το χωρίς να το πάρετε αγκαλιά, μιλώντας του σιγανά και χαϊδεύοντας του την πλάτη και μετά αφήστε το πάλι μόνο του, εκτός και αν φαίνεται άρρωστο, οπότε και θα πρέπει να το φροντίσετε άμεσα. Εάν δεν φαίνεται άρρωστο και συνεχίζει να κλαίει, μπορείτε να περιμένετε λίγο περισσότερο και μετά να επαναλάβετε όπως και προηγουμένως ένα νέο γύρο με σιγανά λόγια και χάδια χωρίς αγκαλιά.
Στην ηλικία των 6-12 μηνών τα βρέφη βιώνουν το άγχος αποχωρισμού που είναι μια φυσιολογική φάση στην ανάπτυξη του παιδιού. Αλλά οι κανόνες για τα νυκτερινά ξυπνήματα είναι οι ίδιοι μέχρι την ηλικία του ενός έτους. Προσπαθήστε να μην παίρνετε αγκαλιά του μωρό, να μην ανάβετε φώτα, να μην μιλάτε, τραγουδάτε, παίζετε ή ταϊζετε το παιδί. Όλες αυτές οι δραστηριότητες εμποδίζουν το παιδί να μάθει να κοιμάται από μόνο του και το κάνουν να συνεχίσει να ξυπνάει τη νύχτα.
Μην δείχνετε πανικό και μην εκνευρίζεστε, για να έχετε καλύτερο αποτέλεσμα. Κυρίως μην αρχίσετε παροχές νυχτιάτικα. Κάθε νύχτα θα αυξάνει τις απαιτήσεις του, έως ότου σας αναγκάσει να το πηγαίνετε βόλτα με το αυτοκίνητο στις 3 το πρωί!
Νηπιακή ηλικία (1 έως 3 ετών)
Από την ηλικία του ενός έτους έως και 3 ετών, τα περισσότερα νήπια κοιμούνται περίπου 10-13 ώρες. Το άγχος αποχωρισμού, ή και η απλή επιθυμία του παιδιού να μείνει λίγο ακόμη με τη μαμά και τον μπαμπά, μπορεί να το κάνει να μην θέλει να κοιμηθεί.
Οι γονείς μερικές φορές κάνουν το λάθος να νομίζουν ότι το παιδί θα κοιμηθεί ευκολότερα αν είναι εξουθενωμένο. Στην πραγματικότητα αν τα παιδιά είναι εξουθενωμένα κοιμούνται πιο δύσκολα. Αυτό που χρειάζονται είναι καλές συνήθειες ύπνου τόσο στη διάρκεια της νύκτας όσο και στη διάρκεια της ημέρας. Εάν στη διάρκεια της ημέρας κάποια φορά δεν θέλει να κοιμηθεί δεν χρειάζεται να επιμείνουμε αλλά η ώρα κοινής ησυχίας στο σπίτι πρέπει να διατηρηθεί ακόμη και αν δεν θα κοιμηθεί κάποια φορά.
Τα παιδιά που έχουν καλές συνήθειες ύπνου όταν πλησιάσει η ώρα του ύπνου χαλαρώνουν και είναι έτοιμα για το κρεβάτι τους. Για τα νήπια η ρουτίνα πρέπει να έχει διάρκεια από 15 με 30 λεπτά και μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες χαλάρωσης όπως διάβασμα, μπάνιο ή και άκουσμα χαλαρωτικής μουσικής.
Η νυκτερινή τελετουργία καλό θα είναι να μην είναι πολύ πολύπλοκη ή μεγάλης διάρκειας και να δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να έχει κάποιες μικρές επιλογές, όπως ποιά πυτζάμα θα φορέσει ή ποιό αρκουδάκι θα κρατάει ή ποιά μουσική θα ακούσει. Αυτό δίνει την αίσθηση στο παιδί ότι έχει τον έλεγχο της ρουτίνας.
Ακόμη όμως και τα πιο βολικά παιδιά μπορεί περιστασιακά να ξυπνούν κάποιες φορές την νύχτα. Η οδοντοφυία και τα όνειρα μπορεί να ξυπνούν το παιδί. Τα όνειρα ξεκινούν σ’ αυτή την ηλικία και στα πολύ μικρά παιδιά τα όνειρα μπορεί να είναι ιδιαίτερα τρομακτικά και δεν μπορούν να τα ξεχωρίσουν από την πραγματικότητα. Γι αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή στα τηλεοπτικά προγράμματα που παρακολουθούν κυρίως πριν τον ύπνο, όπως για παράδειγμα εκείνα τα «εκπληκτικά» παραμύθια με τον κακό το λύκο που κατάπιε τη γιαγιά, τη γριά μάγισσα, την πριγκίπισσα που την κυνηγάει ο δράκος που βγάζει φωτιές από το στόμα κ.ο.κ
Κρατήστε αγκαλιά και βοηθείστε το παιδί να νοιώσει ασφάλεια. Αφήστε το να σας μιλήσει για τα όνειρα που είδε και μείνετε μαζί του μέχρι να ηρεμήσει.
Προσοχή! Όταν το παιδί πηγαίνει για ύπνο, από την ηλικία αυτή, το σπίτι πρέπει να ησυχάζει και να δίνει την εντύπωση ότι όλοι ετοιμάζονται να κοιμηθούν. Κάποιες φράσεις του τύπου «δώσε στο μπαμπά ένα φιλάκι και πήγαινε να κοιμηθείς», ενώ ο μπαμπάς βλέπει ένα συναρπαστικό έργο, πρέπει να λείψουν. Στην καλύτερη περίπτωση πρέπει ο μπαμπάς να καταλάβει ότι την ώρα που του δίνει η κόρη του το φιλάκι, πρέπει ανταποκρίνεται με μια ζεστή αγκαλιά και όχι να παραμερίζει το κεφάλι του παιδιού μην τυχόν και χάσει καμιά σκηνή από το έργο!
Προσχολική ηλικία
Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία κοιμούνται περίπου 10-12 ώρες το βράδυ. Τα παιδιά που ξεκουράζονται καλά τη νύχτα δεν έχουν ανάγκη να κοιμούνται την ημέρα, παρόλα αυτά λίγη ώρα ηρεμίας είναι βασική. Εάν δεν κοιμούνται στη διάρκεια της ημέρες τότε είναι πιθανό να κοιμούνται νωρίτερα το βράδυ. Να έχουμε πάντοτε κατά νου ότι ο μεσημεριανός ύπνος είναι ξεκούραση για όλους και μάλιστα αυτή η ιδιότητα κληρονομείται.
Σχολική ηλικία – Προεφηβεία
Τα παιδιά σχολικής ηλικίας χρειάζονται 10-12 ώρες ύπνου τη νύχτα. Οι δραστηριότητες του παιδιού (διάβασμα, αθλήματα κ.α.) αλλά και οι υποχρεώσεις της οικογένειας μπορεί να μην επιτρέπουν στο παιδί να κοιμάται αρκετά.
Η στέρηση ύπνου μπορεί να δημιουργήσει ευερεθιστότητα, διαταραχές στη συμπεριφορά αλλά και στη συγκέντρωση του παιδιού στο σχολείο. Είναι σημαντικό να είναι σταθερή η ώρα ύπνου ειδικά όταν την άλλη μέρα έχει σχολείο. Δώστε του χρόνο να χαλαρώσει πριν κλείσουν τα φώτα και προ παντός κλείστε την τηλεόραση και παρακαλέστε το να μην ανοίξει τον υπολογιστή.
Εφηβεία
Οι έφηβοι χρειάζονται 8,5 με 9,5 ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Λόγω όμως του επιβαρυμένου τους προγράμματος δεν το πετυχαίνει πάντοτε. Το πρόγραμμα ξεκινά με το πρωινό ξύπνημα για το σχολείο και συνεχίζεται με φροντιστήρια, αθλητισμό, έξοδο με τους φίλους και αρκετή δόση έρωτα, που είναι ότι ωραιότερο, όμως είναι σαν να ήπιε τρεις καφέδες. Έτσι απώλεια 1 ώρας ύπνου κάθε μέρα, οδηγεί σε απώλεια 1 ολόκληρης νύχτας στο τέλος της εβδομάδας. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει:
- Αδυναμία συγκέντρωσης
- Μείωση της πρόσφατης μνήμης
- Ασυνέπεια στις υποχρεώσεις
- Μειωμένη ικανότητα αντίδρασης
- Παραμέληση του εαυτού του
Όλα αυτά δημιουργούν κακή διάθεση, προβλήματα στο σχολείο και το σημαντικότερο, συχνά αντικοινωνική συμπεριφορά.
Οι έφηβοι θέλουν να μένουν ξύπνιοι μέχρι αργά το βράδυ και να ξυπνούν αργά την άλλη μέρα το πρωί. Αυτό δεν μπορούν να το πετύχουν τις εργάσιμες μέρες με το σχολείο. Με τον τρόπο αυτό χάνονται ώρες ύπνου που προσπαθούν να αναπληρώσουν το σαββατοκύριακο αναστατώνοντας ακόμη περισσότερο τη πρόγραμμα τους. Για να τηρηθεί το πρόγραμμα θα πρέπει ο έφηβος να πέφτει για ύπνο την ίδια ώρα κάθε βράδυ και να ξυπνά την ίδια ώρα κάθε πρωί, εξασφαλίζοντας 8-9 ώρες ύπνου.
Οι ανάγκες ύπνου των παιδιών μπορεί να ακολουθούν κάποιες γενικές αρχές αλλά όπως όλες οι ανάγκες εξατομικεύονται για το κάθε παιδί χωριστά. Πάντως, άσχετα από την ηλικία του παιδιού οι καλές συνήθειες ύπνου βοηθούν στην καλή σωματική και ψυχική υγεία όλης της οικογένειας.
Τελειώνοντας, η τάξη στην οικογένεια βοηθάει το παιδί να βάλει σε τάξη τη ζωή του και μεταξύ αυτών και τον ύπνο του. Να μην θεωρούμε ότι το παιδί, όποιας ηλικίας, είναι ένας αυθύπαρκτος οργανισμός που μπορεί να κινείται και να ζει αυτόνομα και εμείς δεν έχουμε καμιά ευθύνη για αυτό που είναι!
Οι νέοι γονείς, λίγες εβδομάδες μετά τη γέννηση, ανακαλύπτουν την αξία του ύπνου και αισθάνονται πόσο η έλλειψή του στο παιδί επηρεάζει τη δική τους καθημερινότητα…
