Η γνώση βασικών αρχών παροχής αναζωογόνησης σε παιδιά σε περίπτωση ανακοπής, έχει γίνει πλέον μέρος της διαδικασίας της βασικής εκπαίδευσης στο Δυτικό κόσμο. Η αναγνώριση των κλινικών σημείων ανακοπής και η παροχή έγκαιρης βοήθειας,  αυξάνει τις πιθανότητες του  μικρού ασθενούς να φτάσει σε ιατρικό κέντρο όπου μπορεί να του παρασχεθεί εξειδικευμένη βοήθεια. Με την εφαρμογή ειδικών τεχνικών που περιγράφονται παρακάτω, ένας μη ειδικός (πολίτης/διασώστης), μπορεί να υποστηρίξει τις ζωτικές αναπνευστικές και κυκλοφορικές λειτουργίες ενός παιδιού  χωρίς να διαθέτει ειδικό εξοπλισμό.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό κατ’αρχήν πως το παιδί δεν είναι ένας μικρός ενήλικος και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιος. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη φυσιολογία του παιδιού καθώς  και στα αίτια που προκαλούν ανακοπή στις μικρές ηλικίες, ώστε να είναι αναγκαία η διαμόρφωση ειδικών πρωτοκόλλων καρδιοαναπνευστικής αναζωογώνησης (ΚΑΡΠΑ), προσαρμοσμένων στην βρεφική και την παιδική ηλικία.

Η ανάλυση της διαφορετικής φυσιολογίας και παθοφυσιολογίας στην παιδική ηλικία είναι πέρα από  τους στόχους αυτού του κειμένου. Ωστόσο δύο βασικές αρχές χρήσιμες για την κατανόηση των τεχνικών που θα περιγραφούν είναι οι εξής:

1) τα παιδιά  διαχωρίζονται αδρά σε βρέφη (κάτω του έτους) και παιδιά (από ενός έτους έως την εφηβεία). Ο διασώστης παρέχει βοήθεια με  βάση την εκτίμηση της ηλικίας του ασθενούς. Εάν μοιάζει με παιδί, αντιμετωπίζεται ως παιδί.

2) η καρδιακή ανακοπή σε βρέφη και παιδιά σπάνια οφείλεται σε πρωτογενή καρδιακή νόσο. Αντιθέτως στις περισσότερες περιπτώσεις είναι το αποτέλεσμα μειωμένης οξυγόνωσης λόγω ανεπάρκειας του αναπνευστικού συστήματος (περιγεννητική ασφυξία, είσοδος ξένου σώματος στις αεροφόρους οδούς, βρογχιολίτιδα, άσθμα κτλ).

Μέθοδος προσέγγισης (Ασφαλής Προσέγγιση)

Σε κάθε περίπτωση, αλλά πολύ περισσότερο σε άγνωστο περιβάλλον, ο διασώστης θα πρέπει να προσεγγίσει το θύμα με ασφάλεια για τον εαυτό του, ώστε να μη γίνει και ο ίδιος θύμα και στη συνέχεια να απομακρύνει τον ασθενή από τις  συνθήκες που του απείλησαν τη ζωή.

Στη συνέχεια ακουμπάει το ένα χέρι στο μέτωπο του παιδιού ώστε να διατηρείται σταθερή η Αυχενική Μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης (ΑΜΣΣ), εφαρμόζει απτικό ερέθισμα στα άκρα και ταυτόχρονα μιλάει στο μικρό ασθενή λέγοντας είσαι καλά; Ακόμα και τα βρέφη ανταποκρίνονται στο φωνητικό ερέθισμα κι ας μην καταλαβαίνουν. Πολύ σημαντικός παράγοντας για το  καλύτερο αποτέλεσμα της εφαρμογής ΚΑΡΠΑ είναι η παρουσία επιπλέον βοήθειας, πολύ δε περισσότερο, η παροχή εξειδικευμένης βοήθειας στο συντομότερο δυνατό χρόνο. Συνεπώς καλούμε αμέσως σε βοήθεια. Εάν οι διασώστες είναι περισσότεροι του ενός, κάποιος καλεί το ΕΚΑΒ και οι λοιποί παρέχουν ΚΑΡΠΑ.

Συνοπτικά:

• Πλησιάζω το θύμα με προσοχή και ασφάλεια
• Απομακρύνω το θύμα από τον κίνδυνο
• Εκτιμώ την κατάστασή του
• Καλώ σε βοήθεια

Εφόσον δεν υπάρχει καμία ανταπόκριση στο φωνητικό και απτικό ερέθισμα η εκτίμηση και αντιμετώπιση στηρίζεται στο Α (Airway= Αεραγωγός), Β (Breathing=Αναπνοή), C (Circulation=Κυκλοφορικό).

Αεραγωγός

Η απόφραξη του αεραγωγού, συχνά οφείλεται στη γλώσσα που έχει πέσει προς τα πίσω και  ενδέχεται να είναι το πρωτογενές πρόβλημα, σε σημείο που η ανάταξή της (επαναφορά), να οδηγήσει σε πλήρη ανάνηψη. Η διάνοιξη του αεραγωγού επιτυγχάνεται όταν ο διασώστης βάλει το ένα χέρι στο μέτωπο του παιδιού και το σπρώξει προς τα πίσω, ενώ ταυτόχρονα ανυψώνει την κάτω γνάθο με τα δύο δάκτυλα του άλλου χεριού προσέχοντας να εφαρμόζει δύναμη στο οστέινο τμήμα κι όχι στα μαλακά μόρια. Έτσι επιτυγχάνεται έκταση (κι όχι υπερέκταση) της κεφαλής («θέση όσφρυσης λουλουδιού» λέγεται) που παρασύρει την γλώσσα προς τα εμπρός, απελευθερώνοντας τον αεραγωγό. Στην περίπτωση τραυματισμού, οπότε μπαίνει υποψία κάκωσης της ΑΜΣΣ και προκειμένου να την προστατεύσουμε, ενδείκνυται ο χειρισμός της ανάσπασης της κάτω γνάθου. Αυτό επιτυγχάνεται όταν ενώ διατηρούμε την ουδέτερη θέση του κεφαλιού, τοποθετούμε 2 δάκτυλα κάτω από τις 2 γωνίες της κάτω γνάθου και ανασηκώνουμε την γνάθο προς τα εμπρός (σαν να ανοίγουμε ένα συρτάρι). Ο χειρισμός αυτός προφανώς δεν έχει θέση, αλλά και δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε άτομα που διατηρούν τις αισθήσεις τους, διαθέτουν δηλαδή  μυϊκό τόνο. Μετά τον όποιο χειρισμό διάνοιξης του αεραγωγού ελέγχουμε εάν μέσα στο στόμα υπάρχει ξένο σώμα που μπορεί να απομακρυνθεί υπό άμεση όραση. Τυφλές διερευνητικές κινήσεις μέσα στο στόμα, δεν επιτρέπονται.

Ακολούθως πλησιάζουμε το αυτί μας πολύ κοντά στο στόμα του παιδιού και για 10 δευτερόλεπτα (μετράμε ώς το 10) προσπαθούμε να ΔΟΥΜΕ τον θώρακα να εκπτύσεται, και να ΑΙΣΘΑΝΘΟΥΜΕ ή να ΑΚΟΥΣΟΥΜΕ εκπνεόμενο αέρα. Εάν δεν ΒΛΕΠΟΥΜΕ, ΑΚΟΥΜΕ ή ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΣΤΕ, τότε προχωρούμε στο επόμενο βήμα.

Αναπνοή

Το επόμενο βήμα είναι το λεγόμενο «φιλί της ζωής», να εμφυσήσουμε δηλαδή αέρα στους πνεύμονες του παιδιού. Διατηρώντας πάντα την θέση διάνοιξης αεραγωγού και αφού έχουμε πάρει μια βαθιά αναπνοή, σφραγίζουμε τα χείλη μας γύρω από το στόμα του παιδιού κλείνοντας ταυτόχρονα τη μύτη του και φυσούμε αργά (1-1,5 δευτερόλεπτα) αέρα. Εαν πρόκειται για βρέφος και εφόσον το δικό μας μέγεθος το επιτρέπει, σφραγίζουμε μαζί με το στόμα και τη μύτη του μωρού.  Η διαδικασία των εμφυσήσεων επαναλαμβάνεται έως πέντε φορές. Είτε θεωρείται ότι ήταν επιτυχείς είτε όχι δεν θα πρέπει να είναι περισσότερες από πέντε. Κατά τη διάρκεια της εμφύσησης παρατηρούμε εάν ο θώρακας ανυψώνεται. Εάν όχι, το πιθανότερο είναι πως έχουμε κακή θέση διάνοιξης του αεραγωγού οπότε επαναπροσαρμόζουμε τη θέση της κεφαλής, ώστε να αυξηθεί η έκτασή της. Μεταξύ των εμφυσήσεων ο διασώστης θα πρέπει να απομακρύνεται ελαφρώς και να παίρνει βαθιές αναπνοές.

Κυκλοφορικό

Ακολούθως η προσοχή στρέφεται στο κυκλοφορικό. Ανεπάρκεια του κυκλοφορικού θεωρούμε πως υφίσταται εάν 1) κατά τη διάρκεια του προηγούμενου βήματος δεν παρατηρήθηκε καμία κινητικότητα, βήχας ή αναπνοή ή 2) έλλειψη κεντρικού σφυγμού. Ο κεντρικός σφυγμός στα μεγαλύτερα παιδιά όπως και στους ενηλίκους ελέγχεται εύκολα με ψηλάφιση της καρωτιδικής αρτηρίας, στην πλάγια επιφάνεια του τραχήλου, ακριβώς πίσω από τον λάρυγγα. Στα βρέφη είναι ευκολότερη η ψηλάφιση είτε της βραγχιονίου αρτηρίας στην εσωτερική πλευρά της βραγχιονίου αύλακας είτε της μηριαίας αρτηρίας στην βουβωνική χώρα. Εφόσον διαπιστωθεί ανεπάρκεια του  κυκλοφορικού συστήματος προχωρούμε σε καρδιακές συμπιέσεις. Οι συμπιέσεις γίνονται αδρά στο κάτω τριτημόριο του στέρνου είτε χρησιμοποιώντας το δείκτη και το μέσο δάκτυλο εάν πρόκειται για μωρό ή τη βάση της παλάμης, εάν πρόκειται για μεγαλύτερο παιδί. Τα μεν δάκτυλα τα τοποθετούμε κάθετα στο στέρνο, τη δε παλάμη του χεριού, έτσι ώστε τα δάκτυλα να είναι σε έκταση και να μην ακουμπούν στον θώρακα και όλο το άνω άκρο μας να είναι τεντωμένο και κάθετα τοποθετημένο στο στέρνο. Στόχος είναι οι συμπιέσεις να γίνονται  με το βάρος του σώματός μας. Το βάθος της συμπίεσης είναι περίπου αντίστοιχο στο 1/3 της προσθιοπίσθιας διαμέτρου του θώρακα του παιδιού, ο δε ρυθμός 100 συμπιέσεις το λεπτό.

Ξεκινώντας λοιπόν κάνουμε 30 συμπιέσεις με ρυθμό 100/λεπτό. Αμέσως μετά γυρίζουμε στην αναπνοή και δίνουμε 2 εμφυσήσεις, μετά ξανά 30 συμπιέσεις κ.ο.κ. Θα πρέπει να επισημανθεί πως η εναλλαγή μεταξύ εμφυσήσεων και συμπιέσεων θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο γρήγορη. Το ιδανικό βέβαια θα ήταν να υπάρχουν 2 διασώστες, ένας για τις εμφυσήσεις και ένας για τις συμπιέσεις. Κατά τη διάρκεια των συμπιέσεων καλό θα ήταν το ελεύθερο χέρι να παραμένει στο μέτωπο του παιδιού διατηρώντας κατά το δυνατόν τη θέση απελευθέρωσης του αεραγωγού κι’ αυτό προκειμένου να εξασφαλισθεί η ταχύτητα εναλλαγής. Μόλις συμπληρώσουμε 4 τέτοιους κύκλους 30:2, περίπου 1 λεπτό δηλαδή, εάν δεν έχει εμφανισθεί βοήθεια θα πρέπει να διακόψουμε την προσπάθειά μας και να αναζητήσουμε εκ νέου βοήθεια, αυτή τη φορά καλώντας το ΕΚΑΒ. Στην επικοινωνία μας θα πρέπει να είμαστε σαφείς και σύντομοι ως προς την ταυτότητα μας, την ακριβή θέση μας και κυρίως δεν θα πρέπει να κλείσουμε το τηλέφωνο εαν δεν το κλείσουν από το ΕΚΑΒ πρώτα. Αφού ολοκληρώσουμε την επικοινωνία μας γυρνάμε ξανά στο παιδί και συνεχίζουμαι τους κύκλους 30:2.

Κλείνοντας θα πρέπει να επισημανθεί πως η διαδικασία της ΚΑΡΠΑ είναι κάτι που δημιουργεί σημαντικό stress ακόμα και σε επαγγελματίες υγείας. Η αυτοματοποίηση λοιπόν των κινήσεων και η εξοικίωση με τον αλγόριθμο της είναι εξαιρετικά σημαντικές προκειμένου σε τέτοιες συνθήκες να μην διστάσουμε να εφαρμόσουμε ΚΑΡΠΑ και να είμαστε όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικοί.

Η γνώση βασικών αρχών παροχής αναζωογόνησης σε παιδιά στην περίπτωση ανακοπής έχει καταστεί πλέον στο δυτικό κόσμο,  μέρος της διαδικασίας της βασικής εκπαίδευσης. Η αναγνώριση των κλινικών σημείων ανακοπής και η παροχή βοήθειας εγκαίρως βελτιώνει τις πιθανότητες του βαρέως πάσχοντως μικρού ασθενούς να φτάσει σε κέντρο όπου μπορεί να παρασχεθεί εξειδικευμένη βοήθεια…