Συνέντευξη του Αν. Καθηγητή Παναγιώτη Σπυρίδη
στη Φλώρα Κασσαβέτη και στην ιστοσελίδα www.happymom.gr

Κάθε παιδί γνωρίζει ότι ο παιδίατρός είναι ο φύλακας άγγελός του, έτοιμος κάθε στιγμή να το βοηθήσει με τις οδηγίες του, να το προστατεύσει με τα εμβόλια και να το θεραπεύσει από κάθε αρρώστια. Θα μπορούσε, άραγε, να διανοηθεί ότι υπάρχει ένας παιδίατρος έτοιμος και πρόθυμος, εκτός από τα παραπάνω να του πει κι ένα διδακτικό παραμύθι; Κι όμως υπάρχει! Ο Καθηγητής Παιδιατρικής, Παναγιώτης Σπυρίδης, άφησε για λίγο στην άκρη το στηθοσκόπιο και έπιασε την πένα, προσαρμόζοντας τις ιατρικές του γνώσεις και την πολυετή του πείρα στα μέτρα των μικρών του αγαπημένων –των παιδιών– χαρίζοντάς τους ένα παραμύθι με εκπαιδευτικό στόχο!

Ο τίτλος του παραμυθιού που γράψατε κ.Καθηγητά, έχει τίτλο «Ποιός φοβάται τα μικρόβια;». Θεωρείτε ότι η γενική στάση μικρών και μεγάλων απέναντι στα μικρόβια είναι λανθασμένα φοβική;
Από τη μακρόχρονη πείρα μου έχω διαπιστώσει ότι τα άγχη, οι προκαταλήψεις, οι φοβίες, ακόμα και η λανθασμένη ενημέρωση των προηγούμενων γενεών μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά μέχρι και στις μέρες μας. Ο φόβος και ο πανικός, αποτελούν τους χειρότερους συμβούλους των γονιών, που δυστυχώς τους μεταβιβάζουν άθελά τους και στα παιδιά.

Ξέρουμε ότι το παραμύθι είναι ο πιο ευχάριστος αλλά και φιλικός τρόπος για να περάσουμε σπουδαία μηνύματα και μαθήματα ζωής στα παιδιά. Αυτό το στόχο έχει και το δικό σας παραμύθι;
Η ιστορία περιγράφει πώς και γιατί το πάρτι ενός μικρού κοριτσιού αναβλήθηκε προς απογοήτευση των φίλων της, επειδή προσβλήθηκε από έναν ιό. Ο πατέρας, της μικρούλας Νίκης όμως που είναι παιδίατρος, ξεπηδά από τις σελίδες του βιβλίου προκειμένου να ξεναγήσει τους μικρούς αναγνώστες στον μικρόκοσμο των μικροβίων. Με απλό και κατανοητό τρόπο, εξηγεί γιατί δεν πρέπει να φοβόμαστε τα μικρόβια, αφού αυτά βρίσκονται παντού, αποτελούν μέρος του σύμπαντος, του οικοσυστήματος που μας περιβάλλει και συμβάλλουν με τον τρόπο αυτό στη διατήρηση της παγκόσμια ισορροπίας. Κάποια εκατομμύρια από αυτά τα κουβαλάμε πάνω μας –στο δέρμα, στο λαιμό, στο έντερο– και ζουν μαζί μας αρμονικά και γιατί όχι, ρυθμίζουν σε σημαντικό βαθμό την λειτουργία του πολύπλοκου ανθρώπινου οργανισμού. Όλο και περισσότερο, τελευταία, αποδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος της εντερικής χλωρίδας, του μικροβιακού γονιδιώματος του εντέρου, στην προστασία όχι μόνο από λοιμώξεις , αλλά και από νοσήματα πέρα από αυτές, όπως είναι αυτά που ονομάζουμε αυτοάνοσα. Στο φάρυγγά μας, υπάρχει μεγάλη ποικιλία από βακτηρίδια και ιούς, που η σχέση τους μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή του έτους, ζουν αρμονικά μεταξύ τους και μας προστατεύουν διότι εμποδίζουν την ανάπτυξη παθογόνων που μας απειλούν. Το ίδιο συμβαίνει και με την άλλη «τεράστια αποθήκη», το δέρμα μας. Δισεκατομμύρια μικρόβια το σκεπάζουν και λειτουργούν προστατευτικά.

Και πότε τα μικρόβια δημιουργούν πρόβλημα;
Όλα τα παραπάνω ισχύουν, μέχρι να παρουσιασθεί κάποιο πιο «ζωηρό», που έχει βάλει στόχο με τη γέννηση απογόνων –τον πολλαπλασιασμό του, δηλαδή– να συνεχίσει να υπάρχει. Τότε οι συσχετισμοί αλλάζουν, επικρατεί έναντι των άλλων, ο οργανισμός αιφνιδιάζεται, αντιδρά με κινητοποίηση του αμυντικού συστήματος και αυτή η κινητοποίηση είναι που προκαλεί τα συμπτώματα της λοίμωξης, που είναι η κεφαλαλγία, η ανορεξία, η υπνηλία, η καταρροή, ο βήχας, ο πυρετός και ό,τι άλλο μπορεί να εμφανίσει ένα παιδί ή ένας ενήλικος. Με λίγα λόγια, το μικρόβιο έρχεται για να κάνει απογόνους και όχι για να μας αφαιρέσει τη ζωή, για τον απλούστατο λόγο ότι αν μας εξοντώσει, εξοντώνεται και το ίδιο. Εμείς δεν είμαστε μερικές φορές έτοιμοι να το φιλοξενήσουμε χωρίς να αναστατώσουμε τον οργανισμό μας. Τα πολλά προβλήματα τα δημιουργεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα, που για διάφορους λόγους, δεν είναι πάντοτε επαρκές ή αντιδρά υπερβολικά στον πολλαπλασιασμό και στις τοξίνες των μικροβίων. Συχνά βέβαια η αντίδραση αυτή είναι απαραίτητη, γιατί το μικρόβιο και οι τοξίνες του γίνονται ιδιαίτερα απειλητικές.

Τo ότι τα μικρόβια όταν πολλαπλασιάζονται μας «αρρωσταίνουν», δεν είναι αρκετό για να τα φοβόμαστε;
Όχι, γιατί στην πραγματικότητα, όπως είπα παραπάνω, δεν προκαλούν πάντοτε τα μικρόβια τα συμπτώματα της ασθένειας αλλά ο οργανισμός μας. Για παράδειγμα τα τυπικά συμπτώματα μιας ίωσης όπως ο βήχας, το συνάχι, ο πυρετός, προκαλούνται από τον οργανισμό, από ουσίες του μηχανισμού άμυνας . Όλα αυτά τα συμπτώματα, ακόμα κι ο πυρετός –ή θα έλεγα ακόμα καλύτερα κυρίως ο πυρετός– είναι αμυντικά μέσα του οργανισμού μας. Όλος, λοιπόν, αυτός ο μικρόκοσμος και ο τρόπος που λειτουργεί το αμυντικό μας σύστημα, παρουσιάζεται μέσα στο βιβλίο με τη μορφή παραμυθιού, έτσι ώστε το παιδί ακόμα κι αν είναι μικρής ηλικία να μπορέσει να καταλάβει τι του συμβαίνει όταν είναι άρρωστο.

Είπατε ότι ο πυρετός είναι βασικό όπλο άμυνας του οργανισμού. Τότε γιατί παλεύουμε κάθε φορά να τον… ρίξουμε;
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ένας γενικός φόβος για τον πυρετό που πολλές φορές φτάνει και στον πανικό από πλευράς των γονιών. Στην πραγματικότητα, όμως, ο πυρετός είναι φίλος και σύμμαχος, θα έλεγα, στην αντιμετώπιση της λοίμωξης. Το ύψος του, κάθε φορά, καθορίζεται από έναν θερμοστατικό μηχανισμό που βρίσκεται καλά προστατευμένος μέσα στον εγκέφαλο του ανθρώπου. Αυτός λοιπόν ο θερμοστάτης δίνει την εντολή για αύξηση της θερμοκρασίας και ο οργανισμός με διάφορους τρόπους αρκετά σύνθετους, ανεβάζει τη θερμοκρασία έως το σημείο που έλαβε την εντολή.
Στην υψηλή θερμοκρασία τα μικρόβια δυσκολεύονται να πολλαπλασιασθούν, η καρδιά δουλεύει γρήγορα και στέλνει «πολεμοφόδια» στο πεδίο της μάχης, τα αγγεία της κυκλοφορίας ανοίγουν και μετακινούνται μεγαλύτερες ποσότητες αίματος και γενικά ξεδιπλώνεται μια «πανστρατιά» άμυνας, όπου ο ρόλος του πυρετού είναι πρωτεύων.

Εσείς οι παιδίατροι, όμως, δεν μας συμβουλεύετε συνήθως στο 38,2 να δίνουμε αντιπυρετικό στο παιδί;
Προσωπικά, η συμβουλή μου είναι να δίνουμε αντιπυρετικό στο παιδί στο 38,5 και πάνω με στόχο να βελτιώσουμε τη διάθεση και όχι για να ρίξουμε τον πυρετό. Αν ένα άρρωστο παιδί έχει θερμοκρασία 39 βαθμούς και αισθάνεται καλά, θα συνιστούσα να αφήσουμε όσο μπορούμε την υψηλή θερμοκρασία να παίξει τον ευεργετικό ρόλο της και να μην βιαστούμε να δώσουμε αντιπυρετικό. Σε κάθε περίπτωση οι γονείς πρέπει να εμπιστεύονται τον παιδίατρο και τις οδηγίες που τους δίνει χωρίς να βιάζονται να δώσουν αντιπυρετικό και πολύ περισσότερο να μην τον πιέζουν να χορηγήσει αντιβιοτικό, αν το παιδί δεν το χρειάζεται. Και στις δύο περιπτώσεις, πολύ συχνά θεραπεύουμε το άγχος του περιβάλλοντος του παιδιού και όχι το παιδί.

Μέσα στο βιβλίο υπάρχει και μία ενότητα με βασικές συμβουλές που αφορούν την πρόληψη. Θεωρείτε την αγωγή υγείας των παιδιών σημαντική;
Φυσικά! Η αγωγή υγείας πρέπει να ξεκινά από νωρίς με απλούς κανόνες που μπορεί να υιοθετήσει το παιδί από νωρίς π.χ. να μάθει βήχει στο εσωτερικό του αγκώνα κι όχι στην παλάμη του. Είναι όμως σημαντικό όχι απλά να το παροτρύνουμε να υιοθετήσει έναν κανόνα, αλλά να του εξηγήσουμε και γιατί πρέπει να τον υιοθετήσει. Έτσι το παιδί μαθαίνει από μικρό τις αρχές τις πρόληψης δηλαδή πώς να προστατεύει όχι μόνο τον εαυτό αλλά και τους άλλους γύρω του. Προσωπικά πάντως πιστεύω ότι η αγωγή υγείας θα έπρεπε να είναι μάθημα που διδάσκεται στα σχολεία.

Θεωρείτε ότι ο παιδίατρος θα πρέπει να κερδίζει εκτός από την εμπιστοσύνη των γονιών και την εμπιστοσύνη του παιδιού;
Αναμφισβήτητα και η σχέση αυτή θεωρώ ότι πρέπει να χτίζεται πάνω στις αρχές της αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Είναι σημαντικό ο παιδίατρος να μην έχει απλά το ύφος του επιστήμονα που ξέρει τι κάνει, αλλά να εξηγεί και να πείθει γι’ αυτό που κάνει. Ακόμα και ο εμβολιασμός, που αποτελεί μια παρέμβαση ρουτίνας, έχει και αυτός την τέχνη του.
Με λίγα λόγια, ο παιδίατρος είναι φίλος, σύμβουλος, σύμμαχος. Δεν είναι ο «κακός κύριος» που πονάει το παιδί και χρησιμοποιείται ως απειλή για να φάει όλο το φαγητό του.

Ας αφήσουμε λοιπόν τους μπαμπούλες, την κακιά μάγισσα και τον πεινασμένο λύκο για τα παραμύθια. Αλήθεια, θα υπάρξει και συνέχεια, ετοιμάζετε κάτι άλλο διδακτικό;
Ναι! Ήδη έχω έτοιμα άλλα δύο, πάντα με την ίδια φιλοσοφία, διδακτικά και πάντα αφιερωμένα με πολύ αγάπη στα παιδιά και σε γονείς που αναζητούν κάτι το διαφορετικό για την ενημέρωσή τους!

Συνέντευξη του Αν. Καθηγητή Παναγιώτη Σπυρίδη
στη Φλώρα Κασσαβέτη και στην ιστοσελίδα www.happymom.gr