Το Ελληνικό Κέντρο Δηλητηριάσεων ιδρύθηκε το 1975 από τον τότε Καθηγητή Παιδιατρικής κ. Κωνσταντίνο Παπαδάτο και τους συνεργάτες του. Αρχικά ξεκίνησε ως επιστημονικό σωματείο (υπήρξα ιδρυτικό μέλος) και πολύ σύντομα εντάχθηκε στις υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας, που ανέλαβε και τη στελέχωσή του.

Ο πρώτος Διευθυντής του Κέντρου, ο άμισθος επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής κ. Παύλος Βλάχος, έβαλε τα θεμέλια του κέντρου και σήμερα το διευθύνει με επιτυχία η αγαπητή συνάδελφος παιδίατρος Πολυξένη (Τζένη) Νέου.

Την πρώτη στέγη του την αποτελούσε ένα γραφείο 8 τ.μέτρων. Θα έχετε μία ιδέα του χώρου σε ένα video από τα αρχεία της ΕΡΤ που έχουμε αναρτήσει και στην ιστοσελίδα μας! Εκεί ο υπογράφων  δίνει το 1977 οδηγίες για τους κινδύνους της Καθαράς Δευτέρας από τη κατανάλωση οστρακοειδών.

Έκτοτε το κέντρο ενηλικιώθηκε -ωρίμασε- γιγαντώθηκε από πλευράς παροχής υπηρεσιών στον ελληνικό πληθυσμό, που γινόταν και γίνεται  δια μέσου του τηλεφωνικού κέντρου 210-7793777.

Πολλά ενημερωτικά φυλλάδια έχουν τυπωθεί και διανεμηθεί σε σχολεία, έχουν γίνει ενημερωτικές επισκέψεις στελεχών του κέντρου σε σχολεία, νηπιαγωγεία, όπου κάθε φορά υποστηρίζεται με πάθος η κύρια φροντίδα της ιατρικής, που είναι η πρόληψη.

Σε εμάς, στην www.paidiatriki.gr, η Διευθύντρια κυρία Πολυξένη Νέου έδωσε την άδεια να χρησιμοποιήσουμε κείμενα, και την ευχαριστούμε ιδιαίτερα γι’αυτό.

Φιλικά

Παναγιώτης Σπυρίδης

Υπεύθυνος της ύλης της Ιστοσελίδας

Οι δηλητηριάσεις αποτελούν παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες. Βασικές αιτίες του μεγάλου αριθμού των δηλητηριάσεων σε όλο τον κόσμο είναι ο τεράστιος αριθμός σκευασμάτων και ουσιών που κυκλοφορούν και χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο και η μη τήρηση των μέτρων προστασίας και αφαλούς διατήρησης – φύλαξης, μέσα στο σπίτι.

Τα φάρμακα, τα καλλυντικά, τα γεωργικά φάρμακα, τα είδη οικιακής χρήσης, τα απορρυπαντικά, τα αποσμητικά χώρων, η ναφθαλίνη, οι χημικές ουσίες για επαγγελματική χρήση, τα διάφορα αντιδραστήρια, διάφορες βαφές, τα διαλυτικά, είναι μερικά από τα  είδη της καθημερινότητας που ενοχοποιούνται για δηλητηρίαση.

Ο αριθμός των περιπτώσεων δηλητηριάσεων που αντιμετωπίζει κάθε χρόνο το  Ελληνικό Κέντρο Δηλητηριάσεων, αυξάνεται προοδευτικά. Αυτό οφείλεται στο ότι μέσα στο σπίτι υπάρχουν διαρκώς περισσότερα προϊόντα καθαρισμού, χημικά, καλλυντικά και άλλες τοξικές ουσίες. Τα φάρμακα επίσης που υπάρχουν στο σπίτι έχουν αυξηθεί ως ένα σημείο των καιρών : Γρήγοροι ρυθμοί ζωής, άγχος, ψυχοσωματικά νοσήματα, αυξημένη χρήση φαρμάκων (αναλγητικά, αγχολυτικά, ηρεμιστικά), αλλά και ως μόδα ως «συνήθεια» (αναλγητικά, βιταμίνες).

Με αρκετή προσοχή από μέρους των ενηλίκων οι δηλητηριάσεις στα παιδιά μπορούν να ελαττωθούν δραστικά. Το παιδί στην προσπάθειά του να ερευνήσει το περιβάλλον του, συναντά τον κίνδυνο. Είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε το περιβάλλον του σπιτιού ασφαλές και ακίνδυνο για τα παιδιά.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΟΞΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

• Φάρμακα

• • Ακετυλοσαλικυλικό οξύ (Ασπιρίνη)
  • Παρακεταμόλη και άλλα αντιπυρετικά
  • Ηρεμιστικά (βαρβιτουρικά, βενζοδιαζεπίνες)
  • Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (χλωριμιπραμίνη, αμιτριπτυλίνη)
  • Αντιεπιληπτικά (βαλπροικό νάτριο, καρβαμαζεπίνη, φαινοβαρβιτάλη)
  • Αντιϊσταμικά
  • Αντιβηχικά
  • Ρινικές σταγόνες (εφεδρίνη)
  • Καθαρτικά
  • Καρδιαγγειακά ( δακτυλίτιδα, αντιϋπερτασικά)
  • Αντισηπτικά (βορικό οξύ, ιώδιο, φαινόλες)
  • Αιμοποιητικού (σίδηρος)
  • Φάρμακα για δίαιτα απίσχνανσης ( Αμφεταμίνες, θυροειδικά, διουρητικά)
  • Εξαρτησιογόνες ουσίες (αμφεταμίνες, κοκαΐνη, ηρωίνη, μεθαδόνη, LSD)

• Είδη οικιακής χρήσης

• • Χλωρίνη και άλλα καθαριστικά διαλύματα
  • Χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες
  • Πετρελαιοειδή (βενζίνη, νέφτι)
  • Απορρυπαντικά πλυντηρίου ρούχων – πιάτων
  • Αμμωνία
  • Αποφρακτικά αποχετεύσεων

• Εύφλεκτες χημικές ουσίες
  • Κεροζίνη, βενζίνη
  • Φωτιστικά υγρά (μεθανόλη, πετρελαιοειδή)
  • Ταμπλέτες για προσάναμμα (μεταλδεϋδή)

• Καλλυντικά
  • Βαφές Μαλλιών

• Προϊόντα οικιακής συντήρησης
  • Χρώματα, μόλυβδος, αρσενικό χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες
  • Διαλυτικά, νέφτι, οξέα, αλκάλια
  • Λευκαντικά

• Εντομοκτόνα
  • Εντομοαπωθητικές πλακέτες (πυρεθρίνες)
  • Εντομοαπωθητικά κολάρα κατοικίδιων ζώων
  • Σκοροκτόνα, ναφθαλίνη, καμφορά
  • Ποντικοφάρμακα
  • Κουμαρινικά αντιπηκτικά

Προστασία των παιδιών από τις δηλητηριάσεις

Τα φάρμακα πρέπει να φυλάσσονται σε ειδικό φαρμακείο, σε  υψηλή θέση ώστε να μην φτάνουν τα παιδιά. Στο παιδί από τη στιγμή που μπορεί να εκπαιδευτεί και να κατανοήσει (περίπου μετά το 18^ο μήνα) πρέπει να εξηγηθεί ότι το φάρμακο το παίρνει για να γίνει καλά από τη συγκεκριμένη νόσο και μόνο όταν χρειάζεται, επειδή το σύστησε ο γιατρός. Επίσης πρέπει να γίνει σαφές ότι το δίνει πάντα κάποιος μεγάλος. Δεν το παίρνει μόνο του.

Να μη χρησιμοποιούνται ποτέ οι όροι έλα πιες τη ‘‘φραουλίτσα σου’’

ή άλλα ανάλογα με γλύκισμα

ώστε να συγχέεται στο μυαλό του παιδιού ο ρόλος του.

Στο εμπόριο κυκλοφορούν είδη καθαρισμού με καπάκι ασφαλείας που δύσκολα μπορεί να ανοίξει ένα μικρό παιδί. Καλό είναι να προτιμούνται αυτές οι συσκευασίες. Αλλά προσοχή να μην αφήνουμε ποτέ κατά την ώρα της καθαριότητας του σπιτιού ανοιγμένα μπουκάλια, αφύλακτα. Όλα τα είδη καθαριότητας, εντομοκτόνα, εντομοαπωθητικά, διαλύτες, πετρελαιοειδή, φυτοφάρμακα που υπάρχουν πιθανόν για τα λουλούδια, πρέπει να είναι κλειδωμένα σε ντουλάπι στο μπάνιο ή στην αποθήκη και φυσικά μακριά από τρόφιμα.

Στα παιδιά δεν πρέπει να δοθεί ποτέ έστω για δοκιμή οινοπνευματώδες ποτό. Η ποσότητα που προκαλεί μέθη και σοβαρή δηλητηρίαση στα παιδιά είναι πολύ μικρή κυρίως για τα πυκνά αλκοολούχα ούζο, λικέρ, ουίσκυ.

Τα παιδιά θα πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να τα θεωρούν απαγορευμένο είδος αλλά και οι ενήλικες πρέπει να δίνουν μεγάλη προσοχή στο που αφήνουν το ποτό τους (π.χ ξεχασμένο στο τραπέζι της κουζίνας ή του σαλονιού) γιατί τα λευκά δυνατά αλκοολούχα ποτά όπως ρακί, τζίν, βότκα μπορεί να θεωρηθούν ότι είναι  νερό από ένα μικρό παιδί και να προκαλέσουν σοβαρή δηλητηρίαση, αν το πιει.

Οι κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται είναι οι εξής:

• Φάρμακα που έχουν λήξει ή έχουν αλλοιωθεί τα πετάμε.
• Δεν βάζουμε σε άδεια μπουκάλια άλλο φάρμακο ή χημικό προϊόν, από αυτό που γράφει έξω η  ετικέτα.
• Δεν δίνουμε φάρμακα χωρίς την συνταγή γιατρού.
• Πριν δώσουμε το φάρμακο στο παιδί διαβάζουμε καλά τις οδηγίες της συνταγής. Επί αμφιβολιών επικοινωνούμε με το γιατρό.
• Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα παιδιά μιμούνται τις πράξεις των μεγάλων. Δεν πρέπει να παίρνουμε φάρμακα μπροστά τους ούτε να παραπονούμαστε συνεχώς για κεφαλαλγίες, αρθραλγίες και να δείχνουμε ότι εύκολα χρησιμοποιούμε φάρμακα γι’αυτούς τους πόνους.
• Τα καθαριστικά της τουαλέτας είναι συνήθως καυστικά (οξέα) και πολύ επικίνδυνα για τα παιδιά.
• Τα εντομοκτόνα και κατσαριδοκτόνα πρέπει να βρίσκονται σε μέρος ασφαλές και μακριά από τα παιδιά.
• Τα τσιγάρα και τα αποτσίγαρα (γόπες) στα χέρια των βρεφών είναι επικίνδυνα γιατί αν τα μασήσουν μπορεί να πάθουν σοβαρή δηλητηρίαση.
• Προσοχή στη ναφθαλίνη και γενικά τα σκοροκτόνα που συχνά πέφτουν στο πάτωμα.
• Οι εντομοαπωθητικές πλακέτες γίνονται συχνά στόχος των μικρών παιδιών.
• Προσοχή στις μπαταρίες που χρησιμοποιούνται στα ρολόγια χεριών, κομπιούτερ κλπ. Καταπίνονται εύκολα από τα βρέφη.

Τα καλλυντικά που υπάρχουν σε μεγάλη ποικιλία μέσα σε κάθε σπίτι δεν είναι τόσο επικίνδυνα και τοξικά όπως τα φάρμακα και τα καθαριστικά, αλλά δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να προκαλέσουν και προβλήματα και βλάβες. Οι κολώνιες έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε οινόπνευμα και μπορούν να προκαλέσουν μέθη.

Οι βαφές για τα μαλλιά είναι επικίνδυνες.

Προσοχή στα διάφορα θεραπευτικά βότανα που συχνά μπορούν να βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή μας.

Τα αυτοφυή μανιτάρια είναι επικίνδυνα για όλους.

Τα γεωργικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρέως στη γεωργία αλλά και στις ημιαστικές περιοχές όπου δίπλα στα σπίτια υπάρχουν αμπέλια ή χωράφια με οπωροφόρα δένδρα τα οποία ραντίζονται συστηματικά, αποτελούν ένα σοβαρό κίνδυνο για όλους και ιδιαίτερα για τα παιδιά στα οποία και ίχνη ακόμα γεωργικού φαρμάκου σε άδεια κουτιά ή μπουκάλια μπορούν να έχουν δραματικά αποτελέσματα. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη φύλαξή τους στις αγροτικές περιοχές όπου τα παιδιά παίζουν ανεξέλεγκτα στα χωράφια.

Άλλος ένας κίνδυνος που μέχρι στιγμής υποεκτιμάται είναι ο κίνδυνος από μεταφορά τα τοξικής ουσίας δια του αέρος. Σε περίοδο ραντίσματος τα παιδιά πρέπει να κρατούνται μέσα στο σπίτι όχι μόνο την πρώτη ημέρα, αλλά και τις επόμενες, ιδιαίτερα όταν φυσάει αέρας που μετακινεί το ψεκασθέν φυτοφάρμακο προς τις αυλές των σπιτιών. Έχουν νοσηλευθεί παιδιά από τέτοιου είδους έκθεση σε φυτοφάρμακα.

Ιδιαίτερη προσοχή και εκπαίδευση:

Ένα παιδί που πήρε μόνο του ή κάτι άλλο έχει την τάση να το ξανακάνει.

Πολλές φορές τα παιδιά παίζοντας μεταξύ τους καταναλώνουν ποικιλία φαρμάκων που υπάρχουν στο σπίτι κυρίως σε μορφή χαπιού πιθανότατα γιατί τα περνούν για καραμέλες. Έτσι προκαλούνται δηλητηριάσεις 3-4 παιδιών συγχρόνως.

Υπάρχουν πολύ ζωηρά, υπερκινητικά, ατίθασα παιδιά που έχουν ατυχηματική συμπεριφορά. Η συμπεριφορά τους δηλαδή τα οδηγεί κατ’ επανάληψη σε επικίνδυνες πράξεις. Αυτά τα παιδιά χρειάζονται μεγαλύτερη επιτήρηση και εκπαίδευση.

Αντιμετώπιση δηλητηριάσεων

Σε κάθε περίπτωση δηλητηρίασης είναι σημαντικό να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και χωρίς πανικό να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση με ταχύτητα ως εξής:

• Διευκρινίζουμε το είδος του φαρμάκου και την ποσότητα,  στοιχεία τα οποία θα αποτελέσουν και οδηγό θεραπείας.
• Καλούμε το Κέντρο Δηλητηριάσεων 210-7793777 ή μεταφέρουμε το παιδί στο νοσοκομείο.
• Εάν το παιδί μετά την επιβεβαίωση λήψης κάποιας ουσίας από το περιβάλλον, παρουσιάζει υπνηλία, παραπατάει, τραυλίζει, έχει δύσπνοια ή κάνει σπασμούς (σημάδια ότι έχει αρχίσει να δρα η τοξική ουσία) τότε το μεταφέρουμε με ασφάλεια (με ασθενοφόρο), τάχιστα στο νοσοκομείο.

Οι σωστές πληροφορίες αφορούν το χρόνο λήψης, την ποσότητα και την ουσία, γι’αυτό καλό είναι να προσκομίζετε το κουτί ή το μπουκάλι μέσα στο οποίο περιέχεται το ιδιοσκεύασμα. Όλες οι πληροφορίες και οι πλέον ασήμαντες , κατά την άποψή σας, θα δοθούν στο Κέντρο Δηλητηριάσεων και στους θεράποντες ιατρούς.

Συγχρόνως δίνουμε την αναγκαία βοήθεια ακολουθώντας τις γενικές οδηγίες.

Αναπνευστική οδός

Εάν πρόκειται για εισπνοή όπως μονοξείδιο του άνθρακα ή υδρόθειο, πρέπει ο ασθενής να μεταφερθεί έξω στο καθαρό αέρα αφού προηγουμένως έχουν γίνει οι σωστές ενέργειες όπως παρεμπόδιση της εισπνοής για λίγο με κλείσιμο των αεραγωγών με κάποιο πανί ή το χέρι, άνοιγμα των παραθύρων, διακοπή της ροής του τοξικού αερίου και μεταφορά στον καθαρό αέρα. Στην συνέχεια θα γίνουν ενέργειες ανάλογα με την περίπτωση (Ανάνηψη).

Δέρμα

Από το υγιές δέρμα γενικά η απορρόφηση ουσιών είναι περιορισμένη, εκτός από μερικές ουσίες όπως οι οργανοφωσφορικού εστέρες (π.χ. παραθείο). Άλλες χημικές ή φαρμακευτικές ουσίες απορροφώνται όταν υπάρχει εκτεταμένη λύση της συνεχείας του δέρματος(τραύματα).

Σε όλες τις περιπτώσεις επιβάλλεται η απομάκρυνση των ρούχων και το πλύσιμο με άφθονο νερό και σαπούνι.

Μάτια

Πλύσιμο με άφθονο νερό για 5-15 λεπτά και εξέταση από τον οφθαλμίατρο.

Πεπτική οδός

Η οδός αυτή καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των λήψεων (80,71%).

Για να προκληθεί δηλητηρίαση πρέπει η ουσία να απορροφηθεί. Εάν την απομακρύνουμε έγκαιρα τότε η έκβαση θα είναι θετική.

Η απομάκρυνση της ουσίας από το στομάχι γίνεται με την κένωσή του που επιτυγχάνεται με δύο τρόπους: την πρόκληση εμετού ή την πλύση. Η πλύση στομάχου γίνεται στο Νοσοκομείο, ενώ η πρόκληση εμετού μπορεί να γίνει και στο σπίτι.

Ο εμετός μπορεί να είναι μερικές φορές αυτόματος (να κάνει δηλαδή το παιδί από μόνο του εμετό μετά τη λήψη της τοξικής ουσίας) ή να προκληθεί με διάφορα μέσα:

α) Μηχανικά: με ελαφρό ερεθισμό της σταφυλής ή του φάρυγγα με μη αιχμηρό αντικείμενο.

β) Φαρμακευτικά: όπως σιρόπι ιπεκακουάνας, η χρήση του οποίου τελευταία δεν συνιστάται. (ΝΑ ΜΗΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕΤΕ ΤΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΕΜΕΤΙΚΟ, ΑΝ ΔΕΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕΤΕ ΜΕ ΤΟ 210-7793777)

Προσοχή:

Υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις που απαγορεύεται η πρόκληση εμέτου ακόμα και η πλύση στομάχου και είναι οι εξής:

• Σε δηλητηριάσεις με καυστικές ουσίες (οξέα ή αλκάλεα) για το φόβο διάτρησης (απαγορεύεται και η πλύση και ο εμετός).
• Σε σπασμούς
• Σε κωματώδη κατάσταση για το φόβο πνιγμονής
• Σε λήψη πετρελαιοειδών για τον κίνδυνο πνευμονίας από εισρόφηση.
• Σε κατάποση ξένου σώματος όπως η μπαταρία ρολογιού, νόμισμα, βόλος κλπ.

Τελευταία και σημαντικά

Μία γνώση

Πρέπει να έχουμε πάντοτε πρόχειρο το τηλέφωνο του Κέντρου Δηλητηριάσεων (2107793777).

Τα τελευταία 3-5 χρόνια τα κέντρα Δηλητηριάσεων Ευρωπαϊκών χωρών και η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία  δεν συνιστούν τη χρήση εμετικού (ιπεκακουάνας) όχι γιατί θεωρείται επικίνδυνο αλλά γιατί μερικές φορές η χρήση του είναι αλόγιστη. Η δική  μας σύσταση είναι ότι μπορεί να χορηγηθεί μόνο μετά από επικοινωνία και λήψη οδηγιών από το Κέντρο Δηλητηριάσεων σε ορισμένες περιπτώσεις που πρόκειται να καθυστερήσει η μεταφορά στο Νοσοκομείο και δεν υπάρχουν ειδικές αντενδείξεις.

Ένα άλλο μέσο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προσρόφηση της τοξικής ουσίας και παρεμπόδιση της απορρόφησης της είναι ο ενεργός άνθρακας (σκόνη carbomix ή κάψουλες norit). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις πριν τη μεταφορά του παιδιού στο Νοσοκομείο μετά από επικοινωνία και λήψη οδηγιών από το Κέντρο Δηλητηριάσεων.

Συχνά σε κάποιες λήψεις δίνουμε στο παιδί να πιει κάτι για να αραιώσει το δηλητήριο και το καλύτερο είναι το γάλα. Είναι καλή ενέργεια. Σε δύο περιπτώσεις δεν πρέπει να δώσουμε γάλα, όταν το παιδί φάει ναφθαλίνη ή καμφορά.

Συμπέρασμα:

Χρυσή Τριάδα

• Πρόληψη έκθεσης του παιδιού στον κίνδυνο δηλητηρίασης.
• Εκπαίδευση του παιδιού για τη χρήση φαρμάκων και ουσιών που υπάρχουν στο περιβάλλον του σπιτιού.
• Όχι πανικός επί δηλητηρίασης. Εξακρίβωση του είδους και της ποσότητας της ληφθείσας ουσίας. Γρήγορη αντιμετώπιση.

Ευχαριστούμε την Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Δηλητηριάσεων (Κ.Δ.) κα Πολυξένη Νέου για την άδεια χρησιμοποιήσης των κειμένων του Κ.Δ.

Οι δηλητηριάσεις αποτελούν παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες. Βασικές αιτίες του μεγάλου αριθμού των δηλητηριάσεων…