Μεταξύ των ετών 1999-2004, βεβαιώθηκαν στην Ευρώπη περίπου 50.000 περιπτώσεις διεισδυτικής μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου με αναφερόμενη θνητότητα 8%.

Η επίπτωση της νόσου κορυφώνεται στην βρεφική και νηπιακή ηλικία και στην συνέχεια στην εφηβική. Το 2004, η επίπτωση της νόσου στην Ευρώπη ήταν 6-7 περιπτώσεις/100.000  παιδιά ηλικίας 1-4 ετών, περίπου 3/100.000 σε παιδιά 15-19 ετών και κάτω από 1/100.000 σε ενηλίκους.

Με τη νόσο σχετίζονται πέντε βασικοί ορότυποι, οι A, B, C, W-135 και Y. Στην Ευρώπη ενδημεί ο ορότυπος Β, ενώ ο ορότυπος C έχει σχεδόν εξαλειφθεί σε όσες χώρες το εμβόλιο έχει περιληφθεί στα προγράμματα εμβολιασμού. Μεμονωμένες περιπτώσεις νόσου από ορότυπο Α εμφανίζονται στην Ελλάδα, Εσθονία , Νορβηγία και Σλοβενία.. Ο ορότυπος W-135  σχετίζεται με νόσο στην Αυστρία και Σλοβενία και ο Υ με νόσο στην Μάλτα και τις Σκανδιναβικές χώρες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η νόσος στην Αφρική όπου περιγράφονται επιδημίες κάθε μερικά χρόνια με επίπτωση που ξεπερνά τις 1000 περιπτώσεις/ 100.000 πληθυσμού. Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται στις υπο-σαχάριες χώρες και ονομάζεται διεθνώς ως “aftican meningitis belt” (εικ.1). Στην τελευταία επιδημία το 2009, η θνητότητα ξεπέρασε τα 5000 άτομα σε 14 χώρες.

Εικόνα 1.

Παρά την ευαισθητοποίηση της διεθνούς ιατρικής κοινότητας, η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος παραμένει να παρουσιάζει υψηλή επίπτωση και θνητότητα. Αυτό οφείλεται σε ποικίλους λόγους που αφορούν στην ηλικιακή κατανομή της νόσου (βρέφη, μικρά παιδιά), τις συνθήκες διαβίωσης (συγχρωτισμός, υποθρεψία), στην φορεία της νόσου σε ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες  (νήπια) και κυρίως στην ικανότητα του μικροβίου να αλλάζει το φαινότυπο της κάψας μέσω γενετικού ανασυνδυασμού (genetic recombination).

Η αντιμετώπιση της νόσου έχει 3 βασικούς άξονες:

1. Πρόληψη μέσω εμβολιασμού
2. Πρώιμη διάγνωση
3. Επιθετική αντιμετώπιση

Εμβόλια

Συζευγμένο πολυσακχαριτιδικό εμβόλιο κατά του οροτύπου C

Από το 2005, στην Ελλάδα μαζί με άλλες Ευρωπαικές χώρες, έχει εισαχθεί το μονοδύναμο συζευγμένο μηνιγγιτιδοκοκκικό εμβόλιo κατά του ορότυπου C στο βασικό   πρόγραμμα εμβολιασμού. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει δύο δόσεις στο πρώτο έτος της ζωής (priming),που ακολουθείται από μία επαναληπτική δόση στο δεύτερο έτος (booster). Το πρόγραμμα αυτό οδήγησε  σε ραγδαία μείωση της επίπτωσης της νόσου με αποτέλεσμα να αναφέρονται ελάχιστα σποραδικά περιστατικά νόσου από ορότυπο C και αυτά όχι σε βρέφη και νήπια.

Πρόσφατες μελέτες όμως έχουν  εντοπίσει ένα νέο πρόβλημα. Ο τίτλος  κυκλοφορούντων αντισωμάτων που ακολουθούν τον εμβολιασμό παρουσιάζει σταδιακή μείωση μετά το δεύτερο έτος της ζωής με αποτέλεσμα οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικοι να είναι επίνοσοι. Θεωρείται δε, ότι ο βασικός λόγος που δεν καταγράφεται έξαρση της νόσου σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες είναι η ύπαρξη ανοσίας της αγέλης και η παροδική φορεία η οποία συντηρεί την αντισωματική απάντηση.

Με βάση αυτό το δεδομένο, αποτελεί πλέον κοινή πεποίθηση ότι απαιτείται μία επαναληπτική- αναμνηστική δόση στην ηλικία των 11-12 ετών  η οποία προκαλεί καλή και παρατεταμένη αντισωματική απάντηση.

Τετραδύναμο συζευγμένο μηνιγγιτιδοκοκκικό εμβόλιο

Η κατανομή των 5 πιο σημαντικών οροτύπων στην Ευρώπη αλλά και σε άλλες ηπείρους μεταβάλεται κυρίως λόγω της μετακίνησης των πληθυσμών. Στην χώρα μας ο ορότυπος Β συμμετέχει σε ποσοστό μεγαλύτερο του 90% στην ετήσια επίπτωση της νόσου, ενώ οι ορότυποι C, A και Υ εμφανίζονται σποραδικά και σε μικρούς αριθμούς (εικ. 2). Παρά ταύτα αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι τα κρούσματα αυτών των πιο σπάνιων οροτύπων θα αυξηθούν τις επόμενες δεκαετίες λόγω της μετακίνησης των πληθυσμών.

Εικόνα 2.

Τα νέα τετραδύναμα συζευγμένα μηνιγγιτιδοκοκκικά εμβόλια καλούνται να αντιμετωπίσουν την νέα αυτή κατάσταση. Το εμβόλιο που έχει έγκριση χρήσης στην Ευρώπη, ΗΠΑ και Καναδά είναι  τετραδύναμο MenACWY εμβόλιο συζευγμένο με πρωτείνη φορέα CRM₁₉₇ (διφθεριτιδική τοξίνη). Περισσότερες από 22 μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί και έχουν δείξει ότι το εμβόλιο έχει ισχυρή ανοσογονικότητα, είναι καλά ανεκτό και μπορεί να συγχορηγηθεί με άλλα εμβόλια (Tdap, HPV). Το συγκεκριμένο εμβόλιο έχει έγκριση από το FDA για χρήση σε άτομα 2-55 ετών και από το EMA σε άτομα 11-55 ετών.

Η σύσταση της Ελληνικής επιτροπής εμβολιασμού είναι για χορήγηση μίας δόσης του εμβολίου σε παιδιά άνω των11 ετών.

Εμβόλιο κατά του οροτύπου Β

Τα περισσότερα κρούσματα διυσδειτικής νόσου στη Ελλάδα οφείλονται στον ορότυπο Β ενώ παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν πολλές Ευρωπαικές χώρες (>80% των κρουσμάτων). Η παραγωγή ενός αποτελεσματικού εμβολίου έναντι του οροτύπου Β έχει αποτύχει λόγω της ύπαρξης χιλιάδων κυκλοφορούντων στελεχών. Τα τελευταία χρόνια μελετάται ένα πρωτοποριακό εμβόλιο (στάδιο ΙΙΙ μελέτης) το οποίο χρησιμοποιεί τεχνική ‘reverse vaccinology’ κατά την οποία αναλύεται το γενετικό υλικό του βακτηριδίου και απομονώνονται αντιγόνα τα οποία πιο συχνά οδηγούν σε λοίμωξη. Το εμβόλιο φαίνεται να είναι έντονα ανοσογόνο και ασφαλές σε βρέφη και νήπια ενώ η συγχορήγηση με άλλα εμβόλια (DTP-IPV-Hib) είναι ασφαλής.

Το εμβόλιο αυτό (4CMenB, Novartis) έχει ήδη θετική εισήγηση από τον ΕΜΑ και αναμένεται να κυκλοφορήσει στην Ευρώπη από το 2012.

ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΥΣ

Μεταξύ των ετών 1999-2004, βεβαιώθηκαν στην Ευρώπη περίπου 50.000 περιπτώσεις διεισδυτικής μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου με αναφερόμενη θνητότητα 8%…