Τι είναι οι μαθησιακές δυσκολίες;

Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι γενικός όρος, ο οποίος αναφέρεται σε ανομοιογενή ομάδα διαταραχών οι οποίες οδηγούν σε κοινό αποτέλεσμα, που είναι η μείωση της ικανότητας του ατόμου να επικοινωνήσει ή να μάθει.

Ταξινομούνται σε τρεις διαγνωστικές κατηγόριες:

 διαταραχή της ανάγνωσης

 διαταραχή της αντίληψης των μαθηματικών

 διαταραχή της γραπτής έκφρασης

Πιο συγμεκριμένα παρατηρούνται:

1. Δυσκολίες λόγου και ομιλίας (δυσκολίες στην παραγωγη ήχων, στην άρθρωση, στη μετατροπή ιδεών σε λόγο, στην κατανόηση των λεγομένων του συνομιλητή).

2. Διατήρηση γραπτού λόγου (δυσκολίες στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου, στην ορθογραφία, στην ανάγνωση, στην αναγνώριση των γραμμάτων, στο συλλαβισμό, στο λεξιλόγιο και γενικότερα στην έκφραση γραπτού λόγου. Η δυσκολία του παιδιού να αποκωδικοποιήσει και να αναγνωρίσει απλές λέξεις σε ένα κείμενο, έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της ικανότητας του παιδιού να συγκρατεί το βασικό νόημα μιας παραγράφου ή και πρότασης).

3. Δυσκολίες μαθηματικού λόγου (δυσκολίες στην αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, στην απομνημόνευση της προπαίδειας, στην κατανόηση αφηρημένων μαθηματικών εννοιών, στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων, κ.λ.π.)

4. Άλλες δυσκολίες (δυσκολίες οι οποίες επηρεάζουν σαφώς τη διαδικασία της μάθησης, χωρίς να εμπίπτουν σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες, όπως λ.χ. οι οπτικο-κινητικές διαταραχές).

Η διάγνωση γίνεται όταν η επίδοση ενός παιδιού στις σταθμισμένες δοκιμασίες, ανάγνωσης, μαθηματικών ή γραπτής έκφρασης είναι σημαντικά κάτω από το αναμενόμενο, δεδομένων της χρονολογικής ηλικίας του παιδιού, του νοητικού του δυναμικού και του επιπέδου της τάξης που φοιτά. Αν υπάρχει σωματικό ελάττωμα , οι δυσκολίες είναι ακόμη μεγαλύτερες.

Πόσο συχνές είναι οι μαθησιακές δυσκολίες;

Οι μαθησιακές δυσκολίες συνιστούν ένα από τα πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα στον σύγχρονο κόσμο, καθώς υπολογίζεται ότι παρουσιάζονται στο 5-10% των παιδιών σχολικής ηλικίας, με μεγαλύτερη επίπτωση στα αγόρια .

Η πιο συχνή μορφή μαθησιακής δυσκολίας είναι η διαταραχή της ανάγνωσης. Όταν ένα παιδί παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες, πολλές φορές συνυπάρχει Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ),γεγονός που επιδεινώνει το πρόβλημα.

Ποιά είναι η αιτία των μαθησιακών δυσκολιών;

Οι μαθησιακές δυσκολίες φαίνεται να είναι αποτέλεσμα κάποιας νευρολογικής διατραραχής, η οποία πιθανότατα σχετίζεται με κληρονομικούς παράγοντες. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, η κληρονομικότητα ευθύνεται για το 60% των περιπτώσεων διατραχής ανάγνωσης.

Πως επιδρούν οι μαθησιακές δυσκολίες στο παιδί και στην οικογένεια:

Για τους γονείς:

Η περίπτωση των μαθησιακών δυσκολιών έχει κάτι το ξεχωριστό: σε περίπτωση νοητικής υστέρησης ή σωματικής αναπηρίας, το πρόβλημα είναι υπαρκτό από τη γέννηση ή γίνεται γνωστό στους γονείς μέσα στις πρώτες εβδομάδες της ζωής του παιδιού. Στην περιπτωση των μαθησιακών δυσκολιών, οι γονείς συνήθως είναι εντελώς ανυποψίαστοι και απροετοίμαστοι για το ενδεχόμενο δυσκολιών. Ειδικά στις δυσκολίες γραπτού και μαθηματικού λόγου, οι οποίες, για προφανείς λόγους, τις περισσότερες φορές ανιχνεύονται μετά την ένταξη του ατόμου στην εκπαιδευτική διαδικασία, η πρώτη ανακοίνωση (συνήθως από τον δάσκάλο), είναι «κεραυνός εν αιθρία».

Η Eleanor Whitehead περιγράφει τις συνηθέστερες αντιδράσεις γονέων – στάδια που μεσολλαβούν έως την αποδοχή της κατάτασης:

Άρνηση: «Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα! Και εγώ τα ίδια είχα στο σχολείο, κοίτα με τώρα! Με τον καιρό θα το ξεπεράσει!»

Κατηγορία: «Εσύ φταις που τον παραχαιδεύεις!» Ή: «Έλα, το παρακάνεις με τις απαιτήσεις σου, αφού ξέρεις, δεν μπορεί», «Σε σένα έμοιασε, εμείς στο σόι μου ουδέποτε είχαμε τέτοια».

Φόβος: «Μήπως δεν μου λένε όλη την αλήθεια;» «Θα χειροτερέψει;» «Θα τα καταφέρει να τελειώσει το δημοτικό;», «Το γυμνάσιο»; «Να σπουδάσει;»

Πικρία: «Γιατί στο δικό μου το παιδί;» «Γιατί να μην είναι όπως όλα τ’άλλα;»

Θρήνος: «Και ήταν όλα τόσο καλά, ένα τόσο χαρισματικό παιδί!».

Παζάρεμα: «Ίσως του χρόνου να είναι διαφορετικά!», «Μπορεί τα πράγματα να βελτιωθούν μετά τις διακοπές ή αν αλλάξουμε σχολείο».

Θυμός: «Ο δάσκαλος δεν ξέρει τι του γίνεται• δεν έχει τα προσόντα να κρίνει το παιδί μου», «Το σχολείο έχει βάλει το παιδί μου στο μάτι».

Ενοχή: «Κατι στραβό έχω κάνει, δεν ασχολήθηκα πολύ μαζί του όταν ήταν μωρό», «Δεν έπρεπε να είχα επιστρέψει τόσο νωρίς στη δουλειά μου – θα έπρεπε να είχα μείνει μαζί του στο σπίτι μέχρι να γίνει ενός έτους».

Απομόνωση: «Κανείς δεν καταλαβαίνει πραγματικά το παιδί μου ούτε εμένα, Κανείς δεν νοιάζεται»

Αποφυγή: «Σίγουρα θα υπάρχει κάποια θεραπεία, θα ψάξουμε περισσότερο», «θα πάμε και σε άλλον ειδικό και σε άλλον (μέχρι κάποιος να μας πει αυτό που θέλουμε να ακούσουμε»

Για το παιδί:
Ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες είναι ένα παιδί το οποίο δεν τα «καταφέρνει» στο σχολείο. Εκ των πραγμάτων, η αυτοεκτίμησή του επηρεάζεται σημαντικά: στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες βλέπουμε γενικευμένη ανησυχία, αισθήματα ανικανότητας, εύκολη απογοήτευση, δυσκολία συγκέντρωσης στα μαθήματα, άγχος και φόβο αποτυχίας. Συχνά η απουσία σωστής αξιολόγησης και κατεύθυνσης οδηγεί τους γονείς αλλά και εκπαιδευτικούς να θεωρήσουν την δυσκολία του παιδιού ως τεμπελιά ή ανυπακοή. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, τα παιδιά αυτά συχνά απογοητεύονται και παύουν να προσπαθούν. Το αίσθημα της αποτυχίας και της ανικανότητας μπορεί να εκφραστεί με πολλούς τρόπους, από άγχος, σχολική άρνηση και απόσυρση έως φαινομενικη αδιαφορία για τις μαθησιακές επιδόσεις και επιθετικότητα. Στις περιπτώσεις δε όπου στα παραπάνω προστεθεί απόρριψη και αδιαφορία από γονείς και εκπαιδευτικούς, μοιραία η εικόνα επιδεινώνεται και αυξάνεται η πιθανότητα για σχολική αποτυχία.

Ποιά είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση;

Με την έγκαιρη παρέμβαση και κατάλληλη στήριξη, τα περισσότερα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες βελτιώνονται σημαντικά και προοδεύουν. Η έγκαιρη διάγνωση μιας μαθησιακής δυσκολίας είναι καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη.

Εάν το πρόβλημα δεν αναγνωριστεί μέχρι την ηλικία των οκτώ ετών τότε το παιδί θα δυσκολευτεί περισσότερο και η έκβαση των δυσκολιών του θα είναι δυσμενέστερη.

Σε περίπτωση που ο δάσκαλος/α του παιδιού σας κάνει λόγο για κάποια μαθησιακή δυσκολία, είναι σημαντικό να γίνει έγκαιρα μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση.

Μπορείτε να επικοινωνήσετε με το Κέντρο Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Κ.Δ.Α.Υ.) της περιοχής σας ή να απευθυνθείτε ιδιωτικά σε κλινικό/σχολικό ψυχολόγο, ο οποίος εξειδικεύεται στη διάγνωση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών.

Πως μπορείτε εσείς να βοηθήσετε το παιδί σας;

Για την οργάνωση της μελέτης του:

• Δείξτε ενδιαφέρον για τις εργασίες του παιδιού σας. Κάντε ανοιχτές ερωτήσεις για το θέμα και ζητείστε πληροφορίες και λεπτομέρειες.

• Βοηθείστε το παιδί σας να οργανώσει τις σχολικές του εργασίες πριν ξεκινήσει το διάβασμα.

• Συμφωνείστε με το παιδί σας και καθιερώστε τακτικές συκγκεκριμένες ώρες διαβάσματος – προστατεύει από την αναβλητικότητα.

• Ο χώρος που θα διαβάζει το παιδί σας είναι σηματντικό να είναι πάντα ο ίδιος, να είναι φωτεινός και ήσυχος. Φροντίστε να μην υπάρχουν πολλά αντικείμενα-ερεθίσματα στο γραφείο και το γραφείο να είναι κατά το δυνατόν τακτοποιημένο. Είναι πολύ καλό, αν αυτή την τακτοποίηση την αναλαμβάνει το παιδί. Όταν καταφέρνει να το κάνει μόνο του, να επιβραβεύεται γιαυτό.

• Καθορίστε με το παιδί σας συγκεκριμένες ώρες διαλλείματος

• Η ζωή δεν είναι πάντα προβλέψιμη: φροντίστε να συνυπολογίζετε και το χρόνο για τυχόν απρόσμενες υποχρεώσεις
• Δείτε μαζί με το παιδί σας το πρόγραμμα μελέτης του και φροντίστε να είναι ρεαλιστικό.

• Στο τραπέζι πρέπει να υπάρχουν αποκλειστικά και μόνο αυτά που είναι απαραίτητα για το διάβασμα του συγκεκριμένου μαθήματος/εργασίας

• Βοηθείστε το παιδί να οργανώσει τη μελέτη του. Κάντε μια λίστα με ότι χρειάζεται για το διάβασμα, και μετά μάθετέ το να συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα, ώστε να μη χρειάζεται να σταματάει συνεχώς ή να μπαίνει στον πειρασμό να πιάσει κουβεντούλα όταν παει να δανειστεί ένα βιβλίο ή συρραπτικό ή γόμα κ.τ.λ.

• Τα διαλείμματα είναι σημαντικά, απαραίτητα και βοηθούν τη μάθηση.

• Κατά τα διαλείμματα είναι απαραίτητο να γίνεται αλλαγή του χώρου.

• H διάρκεια του διαλείμματος πρέπει να προκαθορίζεται και να τηρείται.

• Οι δραστηριότητες κατά τα διαλείμματα πρέπει να διαφοροποιούνται από τη διαδικασία του διαβάσματος.

• Κατά τα σύντομα διαλείμματα, αποφεύγετε τις δραστηριότητες που διακόπτονται δύσκολα (τηλεόραση , ηλεκτρονικά παιχνίδια)

• Ένα μικρό διάλειμμα μπορεί εύκολα να γίνει μεγάλο. Εάν διαπιστώσετε ότι ένα διάλειμμα 15 λεπτών γίνεται διάλειμμα μίας ώρας, τότε μάθετε το παιδί σας να χρησιμοποιεί ένα χρονόμετρο και όταν το διάλειμμα ολοκληρωθεί να μπορεί να επιστρέψει στη δραστηριότητα που έμεινε στη μέση.

• Ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει ερωτήσεις, αφήστε του χρόνο για να σκεφτεί απαντήσεις. Διδάξτε το να συμβουλεύετε λεξικά, ιστοσελίδες κ.τ.λ.
• Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας μπορεί να επιχειρηματολογήσει για όσα λέει – αποθαρρύνετε την «παπαγαλία».
• Δείξτε στο παιδί σας πως χρησιμοποιούμε στην πράξη πράγματα που μαθαίνει στο σχολείο, π.χ. στο φυτώριο, ρωτήστε εκείνο αν για κάθε σας γλάστρα χρειάζεστε περίπου 5 λίτρα χώμα, ποιό από τα τσουβάλια χώματος (διαφόρων μεγεθών) να διαλέξετε;

• Λειτουργήστε ως πρότυπο. Εϊναι σημαντικό το παιδί σας να σας βλέπει να διαβάζετε ένα βιβλίο ή έστω εφημερίδα ή να γράφετε όσο εκείνο διαβάζει, παρά να σας βλέπει «κολημένους» σε μια οθόνη (τηλεόρασης, υπολογιστή, κινητού…)

Για την τόνωση της αυτοπεποίθησής του:

• Επιβραβεύστε το παιδί σας για όλες τις επιτυχίες του, όχι μόνο για όσες εσείς θεωρείτε σημαντικές.

• Αφιερώστε χρόνο στο να ακούσετε τα παιδιά σας όσο μπορείτε περισσότερο.

• Εντοπίστε και ενθαρρύνετε τα δυνατά τους σημεία, εκεί που τα καταφέρνουν καλύτερα. Βοηθήστε τα να καταλάβουν ότι κανείς δεν τα καταφέρνει το ίδιο καλά σε όλα και ότι είναι σημαντικό για κάθε τι που δεν τα καταφέρνουμε να φέρνουμε στο νου μας κάτι στο οποίο είμαστε καλοί.

• Επιβραβεύεστε τα με καλά λόγια, χαμόγελα, επαίνους και ζεστές χειρονομίες όσο συχνότερα μπορείτε

• Ενισχύστε τις προσπάθειές τους και τονίστε ότι πιστεύετε σε αυτά αλλά παράλληλα να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες

• Συμπεριλάβετέ τα στη διαμόρφωση κανόνων, προγραμμάτων και οικογενειακών δραστηριοτήτων

• Όταν συμπεριφέρονται άσχημα πείτε το – εκφράστε πως νιώθετε για τη συμπεριφορά τους και προτείνετε άλλους τρόπους συμπεριφοράς πιο αποδεκτούς

• Βοηθήστε τα να διορθώσουν τα λάθη τους δείχνοντάς τους τον τρόπο – λειτουργήστε εσείς οι ίδιοι σαν θετικά πρότυπα συμπεριφοράς

• Μην γκρινιάζετε

• Ενθαρρείνετε χωρίς να επιβάλλετε ωριμότερες συμπεριφορές, π.χ. δώστε τους χαρτζιλίκι από μικρή ηλικία και εκπαιδεύστε τα πως να το χρησιμοποιούν.

• Για όλα τα παραπάνω χρειαζόσαστε τη βοήθεια ειδικού και μην αδρανήσετε ή μην το αναβάλετε. Δεν μπορείτε να τα κάνετε όλα μόνοι σας.

• Η βασικότερη ιδιότητα με την οποία πρέπει να οπλισθείτε είναι η υπομονή και θα έλεγα και η επιμονή. Τελικά το αποτέλεσμα θα είναι καλό.