Η εφηβεία είναι από μόνη της  περίοδος πολλών αλλαγών για τον έφηβο, όπου η προσωπική του εικόνα   και οι δυνατότητές του καθορίζονται από τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος  τον εαυτό του, αλλά και από τον τρόπο που τον βλέπουν οι γύρω του.

Η μεταπήδηση από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή σηματοδοτείται  χρονικά από τις πανελλαδικές εξετάσεις στις οποίες ο έφηβος καλείται να πάρει  την πρώτη και ίσως την  σημαντικότερη απόφαση της ζωής του σε σχέση με την μετέπειτα επαγγελματική του πορεία.  Έχει ξαφνικά το βάρος  αυτής της ευθύνης ,  που συχνά δεν είναι  κατασταλαγμένη, ενώ συγχρόνως δεν αφορά μόνο στον ίδιο. Αφορά και στις προσδοκίες των γονέων που κατ’ ελάχιστον επενδύουν για δύο χρόνια,  οικονομικά, κοινωνικά και ατομικά στα αποτελέσματα των εξετάσεων αυτών, τις προσδοκίες των καθηγητών του, αλλά και του κοινωνικού περίγυρου. Ο μαθητής καλείται λοιπόν να ανταποκριθεί σε όλο αυτό το βάρος της ευθύνης και των προσδοκιών, που σε πολλές περιπτώσεις είναι δυσβάστακτο.

Δυστυχώς αυτό αποτελεί μια διαμορφωμένη αλλά και στρεβλή  διάσταση των πανελλαδικών εξετάσεων, που ενισχύεται συνεχώς, κάθε χρόνο, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τις κοινωνικές επιταγές και  την αντίληψη ότι η ατομική και κοινωνική καταξίωση επιτυγχάνεται μόνο μέσω αυτής της διαδικασίας. Η περίοδος που διανύει η χώρα μας, φορτίζει επιπρόσθετα τη δοκιμασία αυτή καθώς η ανασφάλεια που διακατέχει τις οικογένειες στον οικονομικό τομέα είναι εντονότερη από άλλες χρονιές  και οι εναλλακτικές λύσεις μετά από μια αποτυχία είναι πιο περιορισμένες (σπουδές στο εξωτερικό, ιδιωτική εκπαίδευση, περαιτέρω οικονομική επένδυση για επανάληψη των εξετάσεων, ανεργία κ. α). Όλα τα παραπάνω  δημιουργούν ένα σκηνικό πανικού και ανεξέλεγκτου άγχος για τον υποψήφιο και την οικογένειά του, με αποτέλεσμα  ο φόβος πιθανής αποτυχίας να έχει τίμημα την ψυχική υγεία όλων όσοι μοιράζονται την αγωνία αυτή και κυρίως τον πρωταγωνιστή αυτής της διαδικασίας, που δεν είναι άλλος από το νέο και αδοκίμαστο παιδί που είναι ο έφηβος..

Παρόλα αυτά, χρειάζεται να γίνεται προσπάθεια  να απομονώνονται οι παραπάνω παράγοντες και οι πανελλαδικές εξετάσεις  να διατηρούν τον πραγματικό τους στόχο . Το αποτέλεσμα των εξετάσεων δεν είναι καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία του εφήβου στην μετέπειτα πορεία της ζωής του , ούτε μονόδρομος. Είναι απλά ένα εισιτήριο για μια από τις διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει. Η διατήρηση αυτής της οπτικής βοηθάει , ούτως ώστε η προετοιμασία και η πορεία προς αυτή την κατεύθυνση να είναι μια εποικοδομητική διαδικασία. Το άγχος, ως μηχανισμός,  αποτελεί μοχλό κινητοποίησης για την  εισαγωγή στην Ανώτατη Εκπαίδευση και την πραγματοποίηση της επιτυχίας σε αυτόν τον τομέα, αρκεί να διατηρείται σε αυτά τα επίπεδα . Το αντίθετο έχει αρνητική  επίδραση στο τελικό αποτέλεσμα αλλά και στην ψυχική και σωματική υγεία του υποψηφίου.  Άλλοι επιπρόσθετοι παράγοντες που καθορίζουν τα επίπεδα άγχους είναι οι προσωπικότητα του μαθητή και οι ικανότητες διαχείρισης αγχωτικών καταστάσεων , το επίπεδο αυτοεκτίμησής του και η στάση των γονέων στην δοκιμασία αυτή του παιδιού τους.

Κάποιες βασικές κατευθύνσεις ώστε για να διατηρηθεί το άγχος σε εποικοδομητικά και υγιή επίπεδα, μπορούν να δωθούν συνοπτικά και επιγραμματικά ως εξής :

Χρειάζεται ο έφηβος να λάβει υπόψη του ότι:

• Οι συγκεκριμένες εξετάσεις δεν καθορίζουν την αξία του και τις ικανότητές του, αλλά τη συγκεκριμένη ανταπόκρισή του σε περιορισμένο εύρος γνώσεων.

• Το διάβασμα των τελευταίων ημερών αποτελεί επανάληψη και όχι προσπάθεια κατάκτησης νέων γνώσεων

• Χρειάζεται να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του και να τα μοιράζεται με τους οικείους του, αποφεύγοντας εκείνους με μεγαλύτερο άγχος από εκείνον.

• Να  μη χάνει την ψυχραιμία του κατά τη διάρκεια της εξέτασης, κυρίως να μην έχει πανικό και να ξεκινάει από εκείνες τις ερωτήσεις που γνωρίζει καλύτερα.

• Να δίνει το περιθώριο στον εαυτό του να εκτονώνει την ένταση ,να ξεκουράζεται και να χαλαρώνει.

• Να φροντίζει τον εαυτό του και να προσπαθεί να διαχωρίζει τις προσδοκίες των άλλων από τις δικές του.

Πολύ σημαντική είναι και η στάση των γονέων απέναντι στο παιδί τους. Η πιο ουσιαστική βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν είναι η συναισθητική στήριξη, η αποδοχή και  η κατανόηση.  Κάποιες συμβουλές που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς είναι:

• Να στηρίζουν το παιδί τους στην όλη διαδικασία, παροτρύνοντάς το να εκφράζεται και να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του , συζητώντας  με κατανόηση.

• Να μην το επιβαρύνουν με το δικό τους άγχος και τις δικές τους προσδοκίες και να το αντιμετωπίζουν ως  μια ξεχωριστή προσωπικότητα

• Να σέβονται την επιλογή του παιδιού τους στον τρόπο μελέτης του και να μην το πιέζουν να ακολουθήσει τον τρόπο που εκείνοι θεωρούν πιο κατάλληλο. Μπορούν απλά να το συμβουλέψουν, αν πιστεύουν ότι κάτι διαφορετικό θα το βοηθήσει.

• Να μην παρακολουθούν κρυφά αν διαβάζει ή όχι και να μην σημειώνουν τις ώρες που διάβασε κάθε μέρα

• Να το παροτρύνουν να ξεκουράζεται και να το αποφορτίζουν από άλλου είδους προβληματισμούς.

• Να μην το συγκρίνουν με άλλα παιδιά

• Να μην το ενοχοποιούν για την οικονομική κάλυψη της προσπάθειάς του αυτής, θεωρώντας υποχρέωση να ανταποκριθεί το παιδί τους στην δική τους επένδυση.

Συμπερασματικά είναι  βασικότερο  όλων να τονίσουμε ότι  η ψυχική και σωματική υγεία είναι τα πολυτιμότερα αγαθά πέρα από κάθε άλλη προσωπική και κοινωνική επίτευξη. Γι΄αυτό βασικό μέλημα είναι να την διαφυλάττουν οι γονείς για τους ίδιους και να την εξασφαλίζουν και στο παιδί τους , χωρίς να τη θυσιάζουν για κανένα αλλο σκοπό και στόχο.  Όταν αυτό δεν είναι εφικτό, χρειάζεται να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό για τη δική τους στήριξη και του παιδιού τους, γιατί αυτή είναι η πιο σημαντική και αποδοτική επένδυση για την πορεία στη ζωή.