Tα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται ότι υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από το πλατύ κοινό και τους επιστήμονες για τη χρησιμότητα των τροφίμων ή των διατροφικών συμπληρωμάτων που περιέχουν προβιοτικά ή πρεβιοτικά. Το ενδιαφέρον αυτό μοιάζει να τροφοδοτείται από τη βιομηχανία των τροφίμων, κατά βάση, όμως η εμπλοκή των επιστημόνων, ερευνητών, είναι υγιής. Αυτό αποδεικνύεται από τις μελέτες γύρω από το θέμα, που συχνά είναι αντικρουόμενες σε ότι αφορά τα αποτελέσματα και την ερμηνεία τους. Τελικά και παρά το γεγονός ότι οι μικροοργανισμοί που περιέχονται στα προβιοτικά και στα πρεβιοτικά δεν είναι απαραίτητοι για να είναι κάποιος υγιής, εντούτοις γίνονται εκτεταμένες έρευνες για να διαφανεί εάν πράγματι είναι σε θέση να θεραπεύουν ή να προλαμβάνουν διάφορες ασθένειες.




Εισαγωγή

Μέσα στον καθένα μας κατοικεί (συνυπάρχει) μεγάλος αριθμός βακτηρίων, χωρίς την παρουσία των οποίων δεν είναι δυνατή ζωή. Ο συνολικός τους αριθμός είναι αρκετά δισεκατομμύρια, ίσως πιο πολλά και από τον αριθμό των κυττάρων του σώματός μας.

Χωρίζονται σε 400 περίπου κατηγορίες και τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται στο πεπτικό μας σύστημα και ειδικότερα στην περιοχή του εντέρου. Όσο τους παρέχουμε σωστή διατροφή (και συνήθως αυτό που είναι για εμάς σωστή διατροφή είναι και για αυτά) και τα διατηρούμε , αυτά συμβάλλουν τα μέγιστα στη διατήρηση της δικής μας καλής υγείας. Η διατήρηση της υγείας του πεπτικού μας συστήματος, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα δισεκατομμύρια των βακτηρίων που ζουν μέσα σε αυτό και τα ονομάζουμε με τον όρο «εντερική χλωρίδα».

Ιστορία

Η θεωρία των προβιοτικών προτάθηκε αρχικά από τον Metchnikoff το 1908, ο οποίος προσπαθούσε να ανακαλύψει τους λόγους για τους οποίους οι βοσκοί στη Βουλγαρία παρουσίαζαν καλή υγεία και μακροζωία. Τα αποτελέσματα της έρευνάς του έδειξαν ότι τα άτομα αυτά κατανάλωναν συστηματικά γαλακτοκομικά προϊόντα με ζωντανές καλλιέργειες μη παθογόνων μικροοργανισμών(μαγιά). 

Ταξινόμηση – Ιδιότητες
Τα προβιοτικά ορίζονται ως τα ζωντανά μικροβιακά συστατικά τροφίμων που έχουν ευεργετική επίδραση στην υγεία, βελτιώνοντας τη μικροβιακή ισορροπία του εντέρου. Οι προβιοτικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται με τη μεγαλύτερη συχνότητα περιλαμβάνουν λακτοβάκιλλους (Lactobacillus acidophilus, bulgaricus, casei, gasseri, plantarum), μπιφιδοβακτήρια (Bifidobacterium bifidum, lactis, longum, animalis ή regularis), Enterococcus faecium και Saccharomyces boulardii. Πρέπει να επισημάνουμε ότι τα ποικίλης μορφής προβιοτικά προϊόντα (τρόφιμα, συμπληρώματα ή φαρμακευτικά σκευάσματα) έχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Επίσης διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα τους.

Για να μπορεί να χαρακτηριστεί ένας μικροοργανισμός ως προβιοτικό θα πρέπει να έχει τις ακόλουθες ιδιότητες: 1) να ασκεί ωφέλιμη δράση στον ξενιστή, 2) να είναι μη παθογόνος και μη τοξικός, 3) να περιέχεται σε μεγάλο αριθμό , 4) να είναι ικανός να αποικήσει και να μεταβολιστεί στο έντερο, 5) να παραμένει ζωντανός κατά την αποθήκευση και χρήση και 6) να έχει καλές οργανοληπτικές ιδιότητες (π.χ. να δίνει γλυκιά γεύση).

Πρεβιοτικά ή πρεβιοτικές ίνες αποκαλούνται τα άπεπτα συστατικά της τροφής που δρουν ευεργετικά για τον οργανισμό, ενεργοποιώντας επιλεκτικά την ανάπτυξη ή/και τη δραστηριότητα ενός ή περισσότερων βακτηριακών στελεχών που αποικίζουν το έντερο. Κυριότερα πρεβιοτικά είναι η ινουλίνη, οι γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GOS) και οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS). Αποτελούν στοιχεία φρούτων, λαχανικών ή δημητριακών (όπως το ραδίκι, το κρεμμύδι, το σκόρδο, τα δημητριακά ολικής άλεσης, η μπανάνα ή η σόγια). Ενσωματώνονται σε γαλακτοκομικά προϊόντα, ροφήματα και γλυκά. 
Για να κατηγοριοποιηθεί ένα συστατικό της τροφής ως πρεβιοτική ίνα θα πρέπει: 1) να μην υδρολύεται ή απορροφάται στο ανώτερο τμήμα της γαστρεντερικής οδού, 2) να αποτελεί υπόστρωμα για έναν ή περιορισμένο αριθμό πιθανά ευεργετικών βακτηρίων στο παχύ έντερο ενεργοποιώντας την ανάπτυξή τους και 3) να έχει τη δυνατότητα να εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό των παθογόνων βακτηρίων εξισορροπώντας τη σύσταση της εντερικής μικροχλωρίδας και ασκώντας προστατευτική δράση στο έντερο.

Ασθένειες και προβιοτικά – πρεβιοτικά

Προβιοτικά

– Διάρροια: φαίνεται ότι τα προβιοτικά μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διάρροιας στα παιδιά μετά από θεραπεία με ορισμένα αντιβιοτικά, όπως και της μόλυνσης από ιούς( ροταϊό), ενώ υπάρχουν ενδείξεις πως μειώνουν τη διάρκεια των συμπτωμάτων της γαστρεντερίτιδας κατά μία ημέρα. 

– Πρόληψη του εκζέματος: υπάρχουν ανεπαρκή στοιχεία για να μπορέσουν να συστηθούν τα προβιοτικά σε έγκυες γυναίκες, με σκοπό την πρόληψη αλλεργίας στο παιδί που θα γεννηθεί. Επίσης, δεν υπάρχουν ενδείξεις (Cohrane Review, 2008) για τη χρησιμοποίηση προβιοτικών για τη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας.

– Νεκρωτική ενεροκολίτιδα: λίγα είναι ακόμη τα στοιχεία όσον αφορά στην πρόληψη της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας σε νεογέννητα που χορηγούνται προβιοτικά.

– Γαστρίτιδα από H.Pylori: τα προβιοτικά φαίνεται να έχουν μέτριο όφελος για την καταπολέμηση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού σε ενήλικες, ενώ για τα παιδιά απαιτούνται ακόμη περισσότερες μελέτες. 

– Ελκώδης κολίτιδα, Νόσος Crohn, Δυσκοιλιότητα: υπάρχουν ανεπαρκή στοιχεία για το όφελος που θα προκύψει από τη χρησιμοποίηση προβιοτικών στις παραπάνω ασθένειες.

– Κολικοί βρεφών που τρέφονται αποκλειστικά με μητρικό γάλα: φαίνεται ότι τα προβιοτικά μειώνουν τους κολικούς στα βρέφη που τρέφονται αποκλειστικά με μητρικό γάλα.

– Χρόνια ή σοβαρή νόσος; τα προβιοτικά δεν πρέπει να δίνονται σε παιδιά που έχουν χρόνια ή σοβαρή νόσο.

Πρεβιοτικά

– Αλλεργίες: τα πρεβιοτικά έχουν χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς με ιστορικό αλλεργιών, αλλά τα στοιχεία είναι ακόμη λίγα και ασαφή .

– Πρόληψη καρκίνου του εντέρου: έχει αποδειχθεί μόνο σε μελέτες με ζώα, οπότε πρέπει να γίνουν και μελέτες στον άνθρωπο, ώστε το γεγονός να μπορεί να επιβεβαιωθεί.

Προβιοτικά – Πρεβιοτικά

Όσον αφορά στην προσθήκη προ- ή/και πρεβιοτικών στην τεχνητή διατροφή του βρέφους, δεν υπάρχουν ακόμη ενδείξεις αποτελεσματικότητας, αν και η χρήση τους δε φαίνεται να βλάπει την υγεία των βρεφών.

Συνοπτικά, οι προβιοτικοί και οι πρεβιοτικοί μικροοργανισμοί είναι πιθανόν ότι βοηθούν με τους ακόλουθους τρόπους, χωρίς να έχει τεκμηριωθεί απόλυτα, τίποτα:

– Βελτίωση της άμυνας του οργανισμού και της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.

– Προστασία από επικίνδυνα βακτηρίδια με πρόληψη μολύνσεων.

– Καλύτερη πέψη των φαγητών και απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών.

Συμπεράσματα

Η αποτελεσματικότητα των προβιοτικών και των πρεβιοτικών για την πρόληψη και θεραπεία διαφόρων ασθενειών δεν έχει ακόμη αποδειχθεί τελεσίδικα. 

Απαιτούνται περισσότερα στοιχεία για την ασφάλεια χορήγησης των πάμπολλων προϊόντων που διατίθενται στην αγορά.

Για τους λόγους αυτούς, δεν πρέπει κάποιος να παίρνει οποιασδήποτε μορφής συμπληρώματα, χωρίς πρώτα να παίρνει τη συμβουλή του γιατρού του, ο δε γιατρός του να αποφεύγει να συμβουλεύει αν δεν έχει πλήρη ενημέρωση.

Όπως γίνεται σαφές στην εισαγωγή, τα προβιοτικά και πρεβιοτικά αποτελούν ένα νέο τμήμα της ιατρικής διατροφικής έρευνας και πρέπει την έρευνα αυτή να την παρακολουθήσουμε με προσοχή, ώστε χωρίς υπερβολές να χρησιμοποιήσουμε τα θετικά στοιχεία της, εφόσον θα υπάρξουν.

…πρεβιοτικά ή προβιοτικά;

και τα δύο ήρθαν στην ζωή μας ξαφνικά για να μας ανακουφίσουν! από την δυσκοιλιότητα, τη διάρροια, τους κολικούς και γενικά από όλες τις ενοχλήσεις του γαστρεντερικού!

Είναι όμως τόσο θαυματουργά!

…ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…