Η βύθιση του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος του παιδιού σε υγρό, αποτελεί αιτία παροδικής ή μόνιμης βλάβης και ακόμη σημαντική αιτία θανάτου διεθνώς.

Πνιγμός είναι ο θάνατος που επήλθε εντός των πρώτων 24 ωρών μετά τη βύθιση, ανεξάρτητα αν έχει γίνει ή όχι προσπάθεια ανάνηψης.

Ο όρος παρ’ ολίγον πνιγμός (Near Drowning), χρησιμοποιείται όταν το θύμα επέζησε πέραν των 24 ωρών μετά την βύθιση σε υγρό, ανεξάρτητα εάν στη συνέχεια επέζησε ή απεβίωσε. Τελευταία ο όρος ¨παρ’ ολίγον πνιγμός¨ τείνει να εγκαταλειφθεί εξ΄ αιτίας του διαφορετικού περιεχομένου που δίνουν τα διάφορα κέντρα. 

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Παρατίθενται ορισμένα επιδημιολογικά στοιχεία, για να γίνει κατανοητό το μέγεθος και η σοβαρότητα του προβλήματος.

Υπολογίζεται ότι ένας άνθρωπος χάνει την ζωή του από πνιγμό κάθε 1 λεπτό της ώρας και πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι το φαινόμενο είναι ακόμη συχνότερο, δεδομένου ότι δεν δηλώνονται όλα τα κρούσματα.

Ο Π.Ο.Υ. εκτιμά ότι τα επεισόδια πνιγμού είναι κατά μέσο όρο 8,4 /100.000 πληθυσμού, παγκοσμίως. Από το σύνολο των θανάτων από πνιγμό το 40% ανήκει σε παιδιά μικρότερα των 5 ετών. Σε παιδιά ηλικίας 1-4 έτη, ο θάνατος από πνιγμό είναι η πρώτη αιτία θανάτου μεταξύ των ατυχημάτων σε μερικές πολιτείες των Η.Π.Α. και στην Αυστραλία και η δεύτερη αιτία θανάτου στην Η.Π.Α. συνολικά, καθώς και στην Αφρική.

Ο αναφερόμενος ως ¨παρ’ ολίγον πνιγμός¨ αποτελεί μια εξ΄ ίσου σοβαρή κατάσταση, αν ληφθεί υπ΄ όψιν ότι 32 σε κάθε 100 παιδιά που νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομεία της Καλιφόρνιας το 1994, έχασαν τελικά την ζωή τους, ενώ 5-12% επέζησαν με πολύ σοβαρές νευρολογικές βλάβες.

Σε ότι αφορά στο φύλο, τα αγόρια είναι πλέον επιρρεπή των κοριτσιών σε επεισόδια πνιγμών και αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό κατά την εφηβική ηλικία.

Η γεωγραφική περιοχή, οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και τέλος οι συνθήκες της καθημερινότητας, επηρεάζουν σημαντικά την συχνότητα των επεισοδίων πνιγμού. 

Σε πισίνες με γλυκό νερό συμβαίνουν τα περισσότερα επεισόδια πνιγμού σε αναπτυγμένες χώρες, ενώ σε αναπτυσσόμενες χώρες και σε αγροτικές περιοχές, τα ατυχήματα συμβαίνουν σε ποτάμια, σε αρδευτικά κανάλια και σε μικρές λίμνες. Η χρήση αλκοόλ από εφήβους αποτελεί παράγοντα υψηλού κινδύνου.

ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΙΓΜΟΥ

Είναι σε όλους γνωστού ότι το άτομο που προσπαθεί να αποφύγει τον πνιγμό εμφανίζει πανικό ή και καλεί σε βοήθεια. Σε ότι αφορά τα παιδιά ο πνιγμός γίνεται ήρεμα , χωρίς αντίδραση και αυτό είναι σημαντικό για τους ανθρώπους που τα επιτηρούν. Όταν τα παιδιά αντιδράσουν, αυτό εκδηλώνεται με κινήσεις πανικού και λιγότερο με επίκληση βοήθειας και ο πανικός από διαρκεί συνήθως 10΄΄ – 20΄΄. Τις περισσότερες φορές οι παρευρισκόμενοι θεωρούν ότι το παιδί παίζει.

Το αντανακλαστικό της κατάδυσης περιλαμβάνει προκλητή άπνοια και άπνοια και βραδυκαρδία. Όταν η άπνοια ξεπεράσει τα όρια της αντοχής πνιγμός, η κακή οξυγόνωση των ιστών προκαλεί ταχυκαρδία και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Από 20΄΄ έως 5΄αργότερα εξαντλούνται τα περιθώρια και στα πλέον εκπαιδευμένα άτομα και αρχίζουν αυτόματες αναπνευστικές κινήσεις. Το υγρό που εισέρχεται προκαλεί σύσπαση του λάρυγγα και προκειμένου για νερό, ίδιας έντασης πρόβλημα προκαλεί το γλυκό και το αλμυρό νερό. Στο αμέσως επόμενο στάδιο ο λάρυγγας χαλαρώνει και αρχίζει η είσοδος νερού στο βρογχικό δένδρο και τις κυψελίδες. Σε αυτό το θύμα το θύμα είναι πλέον χωρίς αισθήσεις. Η μεγάλη βραδυκαρδία που ακολουθεί, καθώς και η διαταραχή του καρδιακού ρυθμού, οδηγούν στο θάνατο. Η όλη διαδικασία του θανάτου από πνιγμό είναι πιο πολύπλοκη, όμως είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή, ακόμη και από γιατρούς που δεν έχουν ειδική εκπαίδευση.

Παιδιά που επιβιώνουν λόγω διακοπής της διαδικασίας του πνιγμού, έχουν επί πλέον ανάγκη για εκτίμηση και αντιμετώπιση της υποθερμίας, της μείωσης του όγκου των κυκλοφορούντων υγρών, των τραυματισμών και τέλος των λοιμώξεων, ότν το υγρό είναι ακάθαρτο.ι 

Η υποθερμία, που συμβαίνει ιδιαίτερα στα κάτω των 3 ετών παιδιά, μπορεί να δρα προστατευτικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα, εμπλέκεται όμως και συνδέεται με αρρυθμίες απειλητικές για τη ζωή, διαταραχές της πήξης του αίματος και λοιμώξεις.

Η φροντίδα του παιδιού με πνιγμό στρέφεται προς τη διόρθωση της μειωμένης πρόσληψης οξυγόνου από τους ιστούς, και της υποθερμίας, καθώς και στην αναζήτηση τραυματισμών, όχι τόσο των εμφανών, όσο των βλαβών που δεν οδηγών σε εξωτερικές κακώσεις, όπως βλάβες σπλάχνων και της αυχενικής μοίρας της Σπονδυλικής Στήλης.

ΑΡΧΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΣΗ

Ανεξάρτητα από τη μέθοδο διάσωσης, το θύμα πρέπει να απομακρύνεται σε οριζόντια θέση από το νερό, με ιδιαίτερη φροντίδα στην αυχενική μοίρα της Σπονδυλικής Στήλης.

Μετά το επεισόδιο πνιγμού το στομάχι είναι συνήθως γεμάτο νερό και προκειμένου αυτό να μην εισροφηθεί εξερχόμενο, τοποθετούμε το θύμα οριζόντια και πλάγια. Καλύτερη λύση αποτελεί η διασωλήνωση του αναπνευστικού συστήματος και η τοποθέτηση καθετήρα στο στομάχι.

Η υποθερμία

Μετά την απελευθέρωση του αναπνευστικών οδών με τις προσπάθειες ανάνηψης, η αντιμετώπιση της υποθερμίας αποτελεί ένα εξ’ ίσου σημαντικό κεφάλαιο. Η ύπαρξη εμποδίου στην προσπάθεια ανάνηψης, ιδιαίτερα όταν υπάρχει μαρμαρυγή ή άλλες διαταραχές στο ρυθμό.
Εάν η θερμοκρασία η οποία παίρνεται από το ορθό είναι άνω των 30,0οC, επιχειρείται εξωτερική αναθέρμανση. Αυτή πρέπει να γίνεται με αργό ρυθμό για τον κίνδυνο της «καταπληξίας αναθέρμανσης».

Η εξωτερική αναθέρμανση επιτυγχάνεται με 

1. Απομάκρυνση των κρύων βρεγμένων ρούχων 
2. Τύλιγμα με ζεστές κουβέρτες
3. Λάμπα υπέρυθρης ακτινοβολίας
4. Θερμαινόμενη κουβέρτα
5. Χρήση αερόθερμου

Η κεντρική θέρμανση, δεν μπορεί να γίνει από μη εξειδικευμένο προσωπικό, διότι περιλαμβάνει την ενδοφλέβια χορήγηση θερμών υγρών, πλύση στομάχου και ουροδόχου κύστεως με ζεστό φυσιολογικό ορό ή γλυκόζη, χορήγηση θερμού αίματος κ.τ.λ.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Το πλέον ευαίσθητο όργανο στην ασφυξία είναι ο εγκέφαλος και οι εγκεφαλικές βλάβες προηγούνται των καρδιακών προβλημάτων. Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση στο βαθμό που μπορεί να επιτευχθεί από παρευρισκόμενο μη ιατρικό προσωπικό μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στον εγκέφαλο. Προσοχή και επανεκτίμηση απαιτείται στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Η πορεία και η γενικότερη πρόγνωση του παιδιού με πνιγμό εξαρτάται από το χρόνο που ο ασθενής παρέμεινε χωρίς αναπνοή και από την επάρκεια της αρχικής αναζωογόνησης. Υποστηρίζεται ότι η υποθερμία που συνοδεύεται από ψύξη του εγκεφάλου, δρα ευεργετικά και προστατεύει σε ένα βαθμό από εγκεφαλικές βλάβες.

Τα παιδιά που έχουν εμβυθισθεί για περισσότερα από 8 λεπτά, έχουν ελάχιστες πιθανότητες καλής νευρολογικής έκβασης ή επιβίωσης.
Εάν η αυτόματη αναπνοή εμφανισθεί εντός των τριών πρώτων λεπτών από την έναρξη της βασικής καρδιοπνευμονικής υποστήριξης, η πρόγνωση είναι καλή. Εάν δεν υπάρχει αυτόματη αναπνευστική κίνηση μετά 40’ πλήρους καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης, η πιθανότητα επιβίωσης είναι ελάχιστη.

Τα θύματα που είναι υποθερμικά, ιδιαίτερα αν η θερμοκρασία στο ορθό είναι μικρότερη από 33ο C κατά την πρώτη μέτρηση, η πρόγνωση είναι καλύτερη για το λόγο ότι ο εγκέφαλος είναι πιο ανθεκτικός. Στα παιδιά η υποθερμία είναι συχνότερο εύρημα, από ότι σε ενηλίκους εξ’ αιτίας του γεγονότος ότι έχουν μεγάλη επιφάνεια σώματος, σε σχέση με το βάρος τους. Η ηλικία αυτή καθεαυτή ως παράγοντας προγνωστικός, δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο.

Η επίμονη κωματώδης κατάσταση, αποτελεί κακό προγνωστικό σημείο.

Το είδος του νερού επίσης, γλυκό ή αλμυρό, δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στην πρόγνωση.

Η απόφαση να σταματήσει η προσπάθεια αναζωογόνησης στην περίπτωση πνιγμού, είναι πολύ δύσκολη και πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και συνεχή εκτίμηση του θύματος.

ΕΚΒΑΣΗ

Όταν προσφέρεται βασική υποστήριξη της ζωής στον τόπο του πνιγμού η επιβίωση φθάνει το 70%. Μόνο το 40% επιβιώνει χωρίς βασική υποστήριξη της ζωής στον τόπο του πνιγμού, ακόμη και στην περίπτωση που θα μεταφερθεί σε ειδικό κέντρο αναζωογόνησης.

Από τους επιζήσαντες που χρειάστηκαν πλήρη εξειδικευμένη καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση στο νοσοκομείο, περίπου το 70% οδηγείται σε πλήρη αποκατάσταση και το 25% έχει ήπια νευρολογικά κατάλοιπα. Το υπόλοιπο 5% εμφανίζει βαριά αναπηρία.


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1. Η επιτήρηση παιδιών που κολυμπούν πρέπει να είναι συνεχής και από περισσότερα του ενός άτομα.

2. Τα παιδιά πνίγονται ήρεμα χωρίς επίκληση σε βοήθεια και αν κάνουν κάποιες κινήσεις πανικού, αυτό εκλαμβάνεται ως παιχνίδι.

3. Τα άτομα που τα επιτηρούν πρέπει να ξέρουν βασική καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση.

4. Το άτομο με πνιγμό, ουσιαστικά σώζεται στον τόπο του πνιγμού.

5. Ο πνιγμένος δεν πρέπει να θερμαίνεται απότομα.

6. Παιδιά που έκαναν χρήση οινοπνεύματος ή κατανάλωσαν μεγάλη ποσότητα τροφής, δεν πρέπει να πέφτουν στο νερό

“…υπολογίζεται ότι ένας άνθρωπος χάνει την ζωή του από πνιγμό κάθε 1 λεπτό της ώρας και πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι το φαινόμενο είναι ακόμη συχνότερο, δεδομένου ότι δεν δηλώνονται όλα τα κρούσματα…”