Όλα όσα γράφονται για την ένταξη του παιδιού στο σχολείο, αναφέρομαι στο νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό, είναι γραμμένα από ειδικούς. Οι ειδικοί αυτοί συμβουλεύουν, δίνουν οδηγίες, συχνά είναι δογματικοί και απόλυτοι, δεν ξέρω όμως αν όλοι θυμούνται τα παιδικά τους χρόνια ή τα έχουν ξεχάσει. Μερικές φορές δίνουν την εντύπωση ότι δεν υπήρξαν ποτέ τους παιδιά!

Εγώ τα θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια πολύ καλά, γιατί δεν ήταν και πολύ ευχάριστα, όπως για τα περισσότερα παιδιά εκείνης της εποχής, και ένας από τους λόγους, όχι ο σημαντικότερος, ήταν το σχολείο.

Κάποιος πρέπει να σταθεί και από την πλευρά των παιδιών, ώστε να είμαστε πιο επιεικείς στις διάφορες αντιρρήσεις τους, σε ότι αφορά στην ένταξη στην εκπαίδευση.

Μερικά δεδομένα

Πρώτα από όλα και για την οικονομία του άρθρου, πρέπει να σταθούμε σε κάποια δεδομένα, που επειδή είναι δεδομένα, δύσκολα αλλάζουν.

1. Η εκπαίδευση και οι εκπαιδευτικές μέθοδοι δεν είναι όμοιες χθες και σήμερα. Στην εποχή μου η εκπαίδευση ήταν σκληρή, αυστηρή και ο δάσκαλος/ δασκάλα ήταν μπαμπούλας εκτός παρένθεσης. Τους βλέπαμε στον ύπνο μας με τη μορφή εφιάλτη. Τους καθηγητές μου του Λυκείου τους έχω ξεχάσει. Του Δημοτικού σχολείου, όχι. Η τιμωρία πάντοτε επώδυνη, σωματική ή και ψυχική, ήταν ενταγμένη στις μεθόδους μάθησης. ‘το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο’ δεν είναι τυχαίο.
2. Οι εκπαιδευτικοί σήμερα είναι γλυκύτεροι με περισσότερο δημοκρατική αντίληψη. Δεν ξέρω όμως ποιοι είχαν περισσότερο μεράκι, οι τότε ή οι σημερινοί. Οι νέοι εκπαιδευτικοί είχαν και οι ίδιοι στα παιδικά τους χρόνια εκπαίδευση που έβγαζε αγάπη και κατανόηση από πλευράς δασκάλων.
3. Η κοινωνία, οι γονείς γνωρίζουν σήμερα ποια είναι τα δικαιώματα του εκπαιδευτικού και ποια του παιδιού τους και για να ακριβολογώ, εκείνα που γνωρίζουν καλύτερα είναι τα δικαιώματα των παιδιών τους. Για παράδειγμα το παιδί τους μπορεί να μιλήσει με απρέπεια στο δάσκαλο γιατί ‘‘είναι παιδί’’, όχι όμως και ο δάσκαλος στο παιδί τους,  γιατί αυτός ‘‘είναι μεγάλος’’
4. Τα σχολεία σήμερα είναι ευπρεπέστερα με περιφραγμένες και στρωμένες αυλές, με καλύτερες αίθουσες, με θέρμανση, φωτεινές και καλά αεριζόμενες. Το παιχνίδι στην αυλή είναι ευχάριστο.
5. Είναι αναγνωρισμένο σήμερα ότι το ανθρώπινο γενετικό υλικό δεν είναι όμοιο αλλά διαφέρει από άτομο σε άτομο. Στο υλικό όμως αυτό είναι καταγεγραμμένα – κωδικοποιημένα όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητά μας. Χωρίς υπερβολή, κανένας μας γενετικά δεν μοιάζει ως σταγόνα, με κάποιον άλλο. Μερικά παραδείγματα:

*Κάποιος είναι ρωμαλέος κάποιος ισχνός.

*Ο ένας τρέχει γρήγορα ως άνεμος και ο άλλος σηκώνει τα πόδια του σε ρυθμό κουρασμένης χελώνας.

*Ο ένας είναι φοβικός και ο άλλος θαρραλέος μέχρι θράσους.

*Σε ότι αφορά στη  μάθηση κάποιος είναι ταλαντούχος από τη φύση, λέμε, άλλος έχει δυσλεξία με κάποια από τις εκφάνσεις της και άλλος έχει Διαταραχή Επικέντρωσης Προσοχής και Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ). Και αυτά τα γνωρίζουμε σήμερα, ενώ παλαιότερα δεν τα γνωρίζαμε. Τους πρώτους τους λέγαμε επϊεικώς βλάκες και τους δεύτερους που δεν μπορούσαν να σταθούν στο θρανίο ούτε λεπτό, τους λέγαμε τρελούς.

*Τέλος και με τεράστια σημασία , τα παιδιά σήμερα, τα παιδιά κυρίως των αστικών κέντρων, δεν έχουν χώρο να παίξουν εκτός σχολείου και για το λόγο αυτό όλη η απασχόληση έχει οργανωθεί από το «σύστημα», εντός σπιτιού.

Και αφού τελείωσαν τα δεδομένα – και θα μπορούσα να  προσθέσω και άλλα – έρχομαι  στο γιατί εγώ δεν περνούσα καλά στο σχολείο, και έπεφτα σε κατάθλιψη όταν τελείωναν οι διακοπές και γιατί αντίθετα σήμερα τα παιδιά περιμένουν να ανοίξουν τα σχολεία.

Η απάντηση είναι εύκολη και περιλαμβάνεται σε τρεις λέξεις : «ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΙΞΟΥΝ». Όποιο παιδί λέει ότι πηγαίνει στο σχολείο για να μορφωθεί λέει ψέματα ή για να μην το αδικούμε λέει τη μισή αλήθεια, γιατί αυτό που λέει του το πέρασε στη συνείδηση η οικογένεια και η κοινωνία.

Το παιδί φίλοι μου είναι φτιαγμένο για να παίζει και να μαθαίνει από το παιχνίδι και τη σχέση του με τα άλλα παιδιά. Με τον τρόπο αυτό γίνεται δημιουργικό και γίνεται αυτό που λέμε «κόβει το μυαλό του».

Η ζωή ενός παιδιού που ζει σε Αστικό Κέντρο, σήμερα

Η εκπαίδευση, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι δομημένο επάνω στο μεταπολεμικό μοντέλο, όπου  για την ανασυγκρότηση από τις καταστροφές και την ανάκαμψη των οικονομιών, έπρεπε γρήγορα να δημιουργηθούν «μυαλά» που θα μπορούν να οργανώνουν, να κατεβάζουν ιδέες, να υλοποιούν, να παράγουν αγαθά. Οι καιροί πέρασαν, το μοντέλο εκείνο όμως παρέμεινε. Έτσι σήμερα έχουμε στην Ελλάδα π.χ 1000 επιχειρήσεις και 10.000 σπουδασμένους και με master managers , 15000 ειδικούς στο marketing κλπ, κλπ. Επί πλέον το παλαιό και αποδοτικό εκείνο σύστημα ήταν γνήσιο καλά σχεδιασμένο και αποδοτικό για τις τότε συνθήκες της οικονομίας. Τα παιδιά εκείνης της εποχής, της εποχής μου, διάβαζαν και έπαιζαν τα μικρά, διάβαζαν και ερωτευόταν τα μεγαλύτερα, ερχόταν σε επαφή με τη φύση (φυτά και ζώα, δάση, ποτάμια κλπ.) και είχαν ποικίλη και όχι μόνο εξειδικευμένη μόρφωση και μία δημιουργική παρουσία στην κοινωνία , την οποία έπρεπε να βοηθήσουν. Είχαν όμως εξασφαλισμένη την απασχόληση.

Σήμερα, διαβάζουν νωχελικά γιατί δεν ξέρουν γιατί διαβάζουν ή ξέρουν ότι διαβάζουν για το μέλλον τους γιατί έτσι τους είπαν, ένα μέλλον ομιχλώδες ή ανύπαρκτο ή διαβάζουν επειδή το επιθυμούν έντονα οι γονείς τους.

Τις υπόλοιπες ώρες είναι ξαπλωμένα σε μία πολυθρόνα και έχουν σε ένα τραπεζάκι δεξιά πατατάκια με αλάτι ή ‘‘υγιεινά’’ με ρίγανη, ξηρούς καρπούς ή καραμέλες. Αριστερά ένα άλλο τραπεζάκι ένα άλλο ποτήρι με ένα καφέ υγρό, παγάκια και καλαμάκι. Το ποτήρι έχει μέσα coca-cola για τα μικρότερα και NESCAFE για τα μεγαλύτερα. Αφού δουν αποβλακωμένα το video και τις διαφημίσεις, σέρνονται σε μία άλλη καρέκλα μπροστά στον υπολογιστή και απολαμβάνουν μία άλλη εκπαίδευση με βλακώδη τροφή, έτοιμη, νερόβραστη, άνοστη.

Θα πάρουν μέρος σε κάποια video-παιχνίδια σε συνεργασία με φίλους του διαδικτύου που δεν τους ξέρουν καθόλου, θα ανοίξουν  το facebook και θα ανεβάσουν διάφορες “επαναστατικές εξυπνάδες” ή θα διαβάσουν τις αντίστοιχες των άλλων και θα απαντούν αν τους αρέσουν ή όχι κλπ, κλπ.

Τελειώνοντας και με γυμνασμένο το κορμί και το μυαλό, μετά από την πολύωρη άσκηση, μετακινούνται στο τραπέζι για φαγητό και μετά εξουθενωμένα για ύπνο.

Όλα όσα περιγράφω παραπάνω με  δόση υπερβολής, σκόπιμα, αφορούν σε μεγάλο αριθμό παιδιών, αστικών περιοχών κατά κύριο λόγο. Παρά ταύτα και μέσα από την υπερβολή θα διακρίνετε κάποια στοιχεία που τα βλέπετε και στο δικό σας παιδί.

Μετά από έναν τέτοιο τρόπο ζωής το μυαλό δεν έχει μάθει να λειτουργεί, το  σώμα είναι πολύ συχνά μία κρεάτινη  μάζα και στα μαθήματα δεν τα πηγαίνει καλά. Ο ψυχολόγος του σχολείου σε συνεργασία με τον\την εκπαιδευτικό αποφαίνεται ότι το παιδί είναι ανώριμο ή έχει διαταραχή επικέντρωσης  της προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) ή έχει στοιχεία αυτιστικά ή δυσλεκτικές διαταραχές (αδυναμία έκφρασης λόγου, απομνημόνευσης ακόμη και μικρών κειμένων, ανάγνωσης, ορθογραφίας)

Είναι όλα αυτά συχνότερα σήμερα; Είναι γιατί τα δημιουργεί ο τρόπος της ζωής που ανέφερα παραπάνω. Γιατί το γενετικό υλικό, το γενετικό υφάδι των παιδιών μας επάνω στο οποίο δομείται η προσωπικότητά τους δεν είναι διαφορετικό σήμερα από το αντίστοιχο των  παιδιών της δεκαετίας του ’50 του ’60 ή του ’70. Άλλαξε το περιβάλλον των παιδιών μας που δρα βλαπτικά στο γενετικό υλικό και εκφράζεται με όλες αυτές τις διαταραχές που ανέφερα παραπάνω. Βέβαια να προστεθεί ότι σήμερα αναγνωρίζονται καλύτερα τα  σύνδρομα αυτά και ίσως σε βαθμό υπερδιάγνωσης.

Επειδή, σας ξαναθυμίζω, το παιδί είναι φτιαγμένο για να παίζει, αλλά δεν μπορεί να το κάνει, γι’αυτό αγαπάει το σχολείο όπου μπορεί στοιχειωδώς να παίζει και να επικοινωνεί. Από την άλλη μεριά ο δάσκαλος είναι ιδιαίτερα καλός με τα παιδιά και δεν ασκεί καμία πίεση.

Μα δεν παίζει ένα παιδί που κάνει δύο φορές την εβδομάδα τέννις και δύο μπάσκετ; Όχι δεν παίζει και ας είναι ομαδικό παιχνίδι το δεύτερο. Δεν παίζει διότι όλα τα κάνει κάτω από επίβλεψη και με κανόνες. Γι’αυτό εμένα δεν μου ήταν ευχάριστο το παιχνίδι, ούτε το διάλειμμα κατά τη σχολική περίοδο. Γιατί υπήρχε στο επάνω μέρος της αυλής στις σκάλες, καθηγητής υπηρεσίας επιτηρητής, που έβλεπε τι έκανα και που θα μπορούσε να με επιπλήξει. Θυμάμαι επίσης ότι μαζευόμασταν στις 5μ.μ δέκα παιδιά για να παίξουμε ποδόσφαιρο και έως ότου νυχτώσει κουβεντιάζαμε, φωνάζαμε, μαλώναμε για το πώς θα χωρίσουμε τις ομάδες και τελικά δεν παίζαμε ποδόσφαιρο, όμως φεύγαμε για τα σπίτια μας ευχαριστημένοι.

Αυτό είναι υγεία φίλοι μου, γιατί ήταν τα παιδιά της γειτονιάς με τα οποία  πηγαίναμε στο ίδιο σχολείο και το απόγευμα παίζαμε πάλι μαζί. Σήμερα το μαρτύριο των παιδιών που πηγαίνουν σε ιδιωτικά  σχολεία, δεν περιγράφεται τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες όπου η μοναξιά είναι απερίγραπτη. Η μητέρα επαναλαμβάνει συνεχώς το ‘‘διάβασες’’. Δεν τολμάει να πει ‘‘έπαιξες;’’ Γιατί θα της απαντήσει με ποιον και που;

Το εκπαιδευτικό σύστημα

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα  είναι σήμερα ακόμη πιο εξειδικευμένο,  απαιτητικό και εμπλουτισμένο με κακή χρήση της τεχνολογίας. Μας έλεγε προχθές μία μικρή της 4^ης τάξης ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου – ξέρετε; Δεν διαβάζουμε από βιβλία. Διαβάζουμε από την οθόνη του υπολογιστή που έχει το κάθε παιδί μπροστά του  και διδασκόμαστε το μάθημα με τη χρήση  γιγαντοοθόνης. (Πρόκειται για τη λεγόμενη διαδραστική διδασκαλία). Είναι μια διαδικασία που οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη απαξίωση του δασκάλου. Μια διαδικασία που αφαιρεί και την τελευταία επικοινωνία του μαθητή με το δάσκαλο. Ποιο προσωπικό στοιχείο θα καταθέσει ο δάσκαλος, για να δείξει το μεράκι του και να μπει στην ανταγωνιστική διαδικασία που θα τον κάνει καλύτερο από έναν άλλο, αλλά και από τον εαυτό του.

Πάει και το τελευταίο προπύργιο της σωστής μάθησης, το βιβλίο. Στο τέλος θα δουν τη μάχη στα Δερβενάκια  σε video και το Θ. Κολοκοτρώνη να τρέχει σε άσφαλτο με βερμούδα και σαγιονάρες, γιατί έτσι το θέλει κάποιος σκηνοθέτης με διαστροφή που την ονομάζει τέχνη. Για να μην πω ότι θα δουν και το Θεμιστοκλή στη μάχη της Σαλαμίνας να οδηγεί τορπιλάκατο.

Θα του πούνε του παραπάνω παιδιού ότι θα επισκεφθούν μία έκθεση βιβλίου και θα νομίσει ότι θα βρεθεί μέσα σε ένα δάσος από οθόνες.

Αγαπητοί μου φίλοι. Όλος ο σχεδιασμός της εκπαίδευσης σήμερα, στηρίζεται στις ανάγκες και τις απαιτήσεις των γονέων και της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που δεν θέλει τα παιδιά εμπόδιο στην προσπάθεια της εξοικονόμησης  των πόρων για επιβίωση. Μιας επιβίωσης που συνήθως ξεπερνάει κατά πολύ το πραγματικό ύψος των αναγκών.

Για παράδειγμα σας αναφέρω τα ολοήμερα σχολεία (8πμ- 4μμ), που δεν παίζουν άλλο ρόλο από το να απασχολούν με κάθε τρόπο 5χρονα και 6 χρονα παιδιά επί 8 συνεχόμενες ώρες, διότι μόνο τότε μπορούν να τα πάρουν οι γονείς τους. Όσοι δεν έχετε δει τα παιδιά αυτά, να σας τα περιγράψω. Κατάκοπα, μισοκοιμισμένα, αφυδατωμένα, απογοητευμένα. Και να είναι υποχρεωμένα να βγουν με τη μητέρα στο Super Market για ψώνια και να φάνε το φαγητό το βράδυ αφού κάνουν μπάνιο και να κλείσει έτσι η μέρα . Έτσι, τόσο ευχάριστα, που τα περισσότερα δεν θέλουν το πρωί να ξυπνήσουν γιατί δεν θέλουν να πάνε  στο σχολείο. Οι γονείς αφού εξαντλήσουν για 2-3 μέρες την ‘‘καλή συμπεριφορά’’ και τα παρακάλια, στην συνέχεια καταφεύγουν σε απειλές του τύπου ‘‘δεν θα σε πάω στην παιδική χαρά’’,     ‘‘δεν θα πάμε στο πάρτυ της Κατερίνας’’, ‘‘δεν θα σε πάρω την Κυριακή στην ταβέρνα’’, “δεν θα σου πάρω παγωτό” κ.ά , κ.ά.

Τελειώνοντας

Φίλοι μου , τα παιδιά δεν μεγαλώνουν έτσι.

Κύριοι εκπαιδευτικοί, δεν μαθαίνουν έτσι τα παιδιά.

Κυρίες και κύριοι ψυχολόγοι, παιδαγωγοί, παιδονόμοι, αναπτυξιολόγοι  και άλλοι ειδικοί, δεν είναι τα 70% των παιδιών μας προβληματικά.

ΕΜΕΙΣ, ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟΙ.

Αφήστε τα παιδιά να παίξουν όπως αυτά θέλουν. Μην εξαντλείτε κάθε αυστηρότητα. Αυτά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους θα τα θυμούνται. Ας έχουν ωραίες αναμνήσεις, γιατί το μέλλον τους κανένας μας δεν μπορεί να το εγγυηθεί.